Thu hút FDI: Cơ hội và thách thức khi doanh nghiệp sản xuất Trung Quốc dồn dập đến Việt Nam

China's investment in Vietnam continues to increase rapidly, particularly in the support industry for global manufacturing companies. This investment wave is putting pressure on domestic production in the long term. Chinese FDI is flowing into northern provinces, with major companies like Greg Simcoe and Cherry Group investing in factories in Thai Binh and Bac Giang. Vietnam is seen as an attractive destination for Chinese companies looking to relocate their production due to the trade tensions between the US and China. However, this influx of Chinese investment also poses challenges for domestic businesses, including competition and the risk of counterfeit goods. It is important for Vietnam to carefully select FDI and tighten regulations to ensure environmental protection and avoid over-reliance on Chinese capital. Đầu tư Trung Quốc tiếp tục ổ ạt vào Việt Nam sau khi nguồn vốn đầu tư từ nước này đã tăng gần 70% vào năm 2023. Đáng chú ý, dòng đầu tư này đang có sự gia tăng mạnh mẽ vào công nghiệp hỗ trợ để cung cấp cho các tập đoàn sản xuất thế giới tại Việt Nam. Bên cạnh những con số tích cực về thu hút đầu tư FDI thì làn sóng dịch chuyển này đang tạo ra sức ép lớn cho nền sản xuất trong nước về dài hạn. Dòng vốn FDI Trung Quốc hiện đang đầu tư khá nhộn nhịp vào các tỉnh phía Bắc từ đầu năm. Vào ngày 4 tháng 4 vừa qua, tập đoàn Greg Simcoe và thương hiệu xe năng lượng mới Omoda và Jeku, thuộc tập đoàn Cherry, đã ký hợp đồng lên danh xây nhà máy tại Thái Bình vốn hơn 800 triệu đô la, công suất 200.000 xe nằm. Còn nhà sản xuất xe điện 2 Bánh Giardia thì đang gấp rút xây nhà máy thứ 2 tại tỉnh Bắc Giang công suất 2 triệu xe máy nằm, gấp 4 lần so với nhà máy đầu tiên đi vào hoạt động năm 2019 ở địa phương này. Dự tiến 30% sản lượng nhà máy mới sẽ xuất đi Philippines, Thái Lan, Malaysia và Lào. Tại tỉnh Bắc Ninh, với 105 dự án FDI được cấp phép trong quý 1 năm 2024 thì hơn phần nửa, 60 dự án là của nhà đầu tư đến từ đất nước tỉ dân này. Nhìn tổng quan cả nước, số liệu thống kê của Bộ Kế hoạch và Đầu tư cho thấy Trung Quốc đã vượt qua các nước có nhiều đầu tư như Hàn Quốc, Nhật Bản, Singapore, để dẫn đầu số dự án đầu tư FDI mới vào Việt Nam. Cụ thể, Trung Quốc chiếm 27,8% trong số 644 dự án mới được cấp phép trong quý 1 năm 2024. Dồn dập đến Việt Nam theo chân các ông lớn quốc tế. Theo các chuyên gia, căng thẳng thương mại Mỹ-Trung đã khiến làn sóng dịch chuyển sản xuất khỏi Trung Quốc của các tập đoàn lớn ngày càng nhiều hơn. Do đó các doanh nghiệp vừa và nhỏ Trung Quốc nằm trong chuỗi sản xuất của các tập đoàn này cũng dịch chuyển theo. Mặt khác, nhiều nhà đầu tư nước ngoài có nhà máy sản xuất ở Trung Quốc vì tận trọng hơn với chuỗi cung ứng đã tìm kiếm nguồn cung khác ngoài lãnh thổ nước này. Trong làn sóng này, Việt Nam đang được xem là một điểm đến hấp dẫn trong khu vực Đông Nam Á. Theo đó, hàng loạt công ty Trung Quốc nhanh chóng mang những dự án đầu tư nhà sửa sản xuất theo các ông lớn quốc tế đến Việt Nam. Những dự án mới này chủ yếu để phục vụ các tên tuổi lớn trước đó đã có mặt. Ngoài các doanh nghiệp quốc tế, các công ty ở đầu và cuối các chuỗi công nghiệp Trung Quốc còn rủ dê nhau vào Việt Nam để có thể liên kết sản xuất, tạo một chuỗi cung ứng khép kín trong sản xuất và kinh doanh. Với vị trí chiến lược quan trọng, tiếp giáp với Trung Quốc, nơi cung ứng nguồn hàng hóa, nguyên liệu quy mô lớn và là một thị trường lớn, Việt Nam có điều kiện để nhà đầu tư tiếp giảm chi phí vận chuyển và kết nối ổn định chuỗi cung ứng tại Trung Quốc. Do đó, Việt Nam được đánh giá là lựa chọn hàng đầu ở khu vực ASEAN trong xu hướng này. Thách thức lớn cho ngành sản xuất nội địa. Bên cạnh các tác động tích cực về thu hút FDI, việc di chuyển OAS của các doanh nghiệp Trung Quốc cũng trở thành nỗi lo lớn cho Việt Nam. Sức ép cạnh tranh, doanh nghiệp nội địa, đặc biệt là các doanh nghiệp trong lĩnh vực công nghiệp hỗ trợ, có thể gặp sức ép cạnh tranh lớn từ các doanh nghiệp Trung Quốc do họ có lợi thế về công nghệ, tài chính và kinh nghiệm. Nguy cơ bị lợi dụng, Việt Nam có thể bị biến thành cứ điểm để các doanh nghiệp Trung Quốc gian lận nguồn gốc xuất xứ hàng hóa, từ đó ảnh hưởng đến uy tín của hàng hóa Việt Nam trên thị trường quốc tế. Rủi ro về môi trường, một số dự án đầu tư của Trung Quốc có thể gây ô nhiễm môi trường nếu không được quản lý chặt chẽ. Nguy cơ phụ thuộc, việc phụ thuộc quá nhiều vào nguồn vốn FDI từ Trung Quốc có thể khiến Việt Nam dễ bị tổn thương trước những biến động của nền kinh tế Trung Quốc. Dự báo dòng vốn Trung Quốc sẽ ngày càng nhiều hơn. Giới phân tích khuyến nghị cần thu hút vốn đầu tư FDI có chọn lọc, trong đó phải nâng cao trách nhiệm của đơn vị thẩm định dự án, siết chặt khâu sàng lọc và giám sát. Từ đối ngăn chặn những dự án có công nghệ lạc hậu, tham dụng nhiều lo động và gây ô nhiễm môi trường. Theo các chuyên gia, việc cần làm trong việc thu hút đầu tư cần nghiên cứu bổ sung những quy định pháp luật chưa chặt chẽ, hoặc còn khoảng trống để vừa thu hút được vốn FDI lại vừa tránh được những nguy cơ cho kinh tế và an ninh quốc phòng. Nguồn tham khảo Cục đầu tư nước ngoài, Bộ Kế hoạch và đầu tư Tạp chí Kinh tế Sài Gòn