kinhdaibatnha (538)

Kinh Đại Bát Nhã Ba La Mật Đa Tập 22, Quyển 538, Hội Thứ Trung ương, Y Phẩm Diệu Hành 01 Tôi nghe như vậy, một thời Đức Thế Tôn ở núi Thứ Phong, thuộc thành Vương Xá, cùng chúng Đại Bí Sô 1.250 vị, đều là Bậc A-La Hán, các lậu đã hết, không còn phiền não, được tự tại hoàn toàn, tâm hoàn toàn giải thoát, tuệ hoàn toàn giải thoát, như con người trí đã được luyện tập thành thuật, cũng như rồng chúa. Việc đáng làm đã làm, đã viên mãn việc phải viên mãn, bỏ được gánh nặng, đạt được lợi mình, chấm dứt các hữu lậu, tránh khi giải thoát, đạt được tự tại, rốt tráo đệ nhất. Trừ A-Nan còn bật hữu học. Cụ Thọ Thiện Hiện liên làm thượng thủ. Bây giờ, Phật bảo Cụ Thọ Thiện Hiện, bằng biện tài của mình nên vì chúng Đại Bồ-Tát, ông hãy giảng thuyết, chỉ bày Bác Nhã Ba-La-Mật-Đa sâu xa, dạy bảo giáo giới làm cho các Đại Bồ-Tát đối với Bác Nhã Ba-La-Mật-Đa mau được trốt tráo. Khi đó, Xá Lợi Tử suy nghĩ, hôm nay Thiện Hiện dùng biện tài giảng thuyết, chỉ bày Bác Nhã Ba-La-Mật-Đa sâu xa cho chúng Đại Bồ-Tát, hay nhờ sức quai thần của Như Lai? Nhờ quai thần của Phật, Cụ Thọ Thiện Hiện viết tâm niệm của Xá Lợi Tử, liên bảo Cụ Thọ Xá Lợi Tử. Đệ tử của Phật nào dám giảng thuyết chỉ bày, tất cả đều là nhờ sức quai thần của Phật. Vì sao? Này Xá Lợi Tử! Vì trước tiên, Phật giảng thuyết, chỉ bày Pháp yếu cho người khác, người ấy y theo lời Phật dạy, tinh tấn tu học, chính đắc thật tánh các Pháp, sau đó lại giảng thuyết, chỉ bày cho người khác. Nếu không trái ngược Pháp tánh đều là nhờ quai thần của Phật gia bị. Do đó, sự chính đắc ấy đồng với Pháp tánh, nên này tôi sẽ giảng thuyết, chỉ bày bác nhã Ba-la-mật-đa sâu xa cho chúng Đại Bồ-Tát và dạy bảo, giáo giới đối với bác nhã Ba-la-mật-đa sâu xa, làm cho họ mau được trốt tráo, đều nhờ lực Phật, chẳng phải biện tại của mình làm được việc đó. Bây giờ, Thiện Hiện Bạch Phật Bạch Thế Tôn Ngài dạy con giảng thuyết, chỉ bày bác nhã Ba-la-mật-đa sâu xa cho chúng Đại Bồ-Tát và dạy bảo giáo giới họ đối với bác nhã Ba-la-mật-đa sâu xa mau được trốt tráo. Bạch Thế Tôn Gọi là Bồ-Tát, vậy với khái niệm nào gọi là Bồ-Tát? Bạch Thế Tôn Con không thấy có Pháp nào gọi là Bồ-Tát, cũng không thấy có Pháp nào gọi là bác nhã Ba-la-mật-đa. Bạch Thế Tôn Con đối với Bồ-Tát và Pháp của Bồ-Tát chẳng thấy, chẳng đắt, đối với bác nhã Ba-la-mật-đa cũng chẳng thấy, chẳng đắt, thì làm sao con có thể giảng thuyết, chỉ bày bác nhã Ba-la-mật-đa sâu xa cho chúng Đại Bồ-Tát? Bạch Thế Tôn Vậy con dùng những bác nhã Ba-la-mật-đa sâu xa nào để giảng dạy cho những chúng Đại Bồ-Tát để họ đối với bác nhã Ba-la-mật-đa mau được trốt tráo? Bạch Thế Tôn Đại Bồ-Tát nào nghe những lời như vậy tâm không đắm trước, cũng không thối lui, không kinh sợ, đúng như bác nhã Ba-la-mật-đa sâu xa đã nói mà an trụ, tu hành bác nhã Ba-la-mật-đa sâu xa cho được hoàn toàn, thì đó chính là dạy bảo giáo với chúng Đại Bồ-Tát, làm cho đối với bác nhã Ba-la-mật-đa sâu xa mau được trốt tráo, cũng gọi là giảng thuyết, chỉ bày bác nhã Ba-la-mật-đa sâu xa cho họ. Lại nữa, Bạch Thế Tôn Đại Bồ-Tát nào tu hành bác nhã Ba-la-mật-đa sâu xa nên học như thế, nghĩa là không chấp trước tâm Đại Bồ-đề. Vì sao? Vì tâm chẳng phải bản tánh của tâm, bản tánh vốn tình. Khi ấy, xá lợi tử hỏi Thiện Hiện. Này Thiện Hiện, có phi tâm và tánh của tâm không? Thiện Hiện hỏi lại xá lợi tử. Tánh của tâm phi tâm, hoặc có hoặc không, có thể nắm bắt được không? Xá lợi tử đáp. Này Thiện Hiện, không được. Thiện Hiện bảo xá lợi tử. Tánh của tâm phi tâm, hoặc có hoặc không, còn không thể được, tại sao lại hỏi có phi tâm là tánh của tâm phải không? Khi ấy, xá lợi tử hỏi Thiện Hiện. Những gì gọi là tâm chẳng phải tánh của tâm? Thiện Hiện đáp. Nếu không biến hoại, cũng không phân biệt, thì đây gọi là tâm chẳng phải là tánh của tâm. Khi ấy, xá lợi tử khen Thiện Hiện. Lành thay. Lành thay. Đúng như lời ông nói. Đức Phật nói nhân giả trụ định vô tránh là bậc đệ nhất, đúng như Bậc Thánh nói, đại Bồ Tát nào nghe lời này tâm không đắm trước, cũng không thối lui, không kinh sợ, nên biết đó là đối với sự mong cầu quả vị vô thường chánh đẳng bồ đề tâm không thối chuyển. Đại Bồ Tát nào quan sát tâm chẳng phải là tánh của tâm như vậy thì nên biết đó là không xa lịa Bát Nhã-Ba-La-Mật-Đa sâu xa. Các thiện nam, thiện nữ v.v. nào siêng năng tinh tấn tu học các địa vị của thanh văn, độc giác, hoặc Bồ Tát thì nên đối với Bát Nhã-Ba-La-Mật-Đa sâu xa này chí tâm lắng nghe, thọ trì, đọc tụng, siêng năng tu học, dùng phương tiện thiện xảo, làm cho sự tu hành mau được trốt tráo. Vì sao? Vì ở trong Kinh Bát Nhã-Ba-La-Mật-Đa sâu xa bao gồm tất cả các Pháp nên tu học. Đại Bồ Tát nào cầu quả vị vô thường chánh đẳng bồ đề, muốn tu hành các hành Bồ Tát một cách chân chánh, muốn thành tựu đầy đủ phương tiện thiện xảo của Phật Pháp, thì nên đối với Bát Nhã-Ba-La-Mật-Đa sâu xa này chí tâm lắng nghe, thọ trì, đọc tụng, thông suốt hoàn toàn, như lời dạy mà tu hành. Vì sao? Vì trong Kinh Bát Nhã-Ba-La-Mật-Đa sâu xa này bao gồm tất cả Pháp mà các Đại Bồ Tát cần nên tu học. Đại Bồ Tát nào có thể đối với Kinh này siêng năng tu học, thì sẽ chính đắc quả vị vô thường chánh đẳng bồ đề, tất cả sự mong cầu đều được đầy đủ. Bây giờ, cụ thọ thiện hiện Bạch Phật. Bạch Thế Tôn Con quán Bồ Tát chỉ có giả danh, chẳng biết, chẳng đắc, không thấy thật sự và quán Bát Nhã-Ba-La-Mật-Đa cũng chỉ có giả danh, chẳng biết, chẳng đắc, không thấy thật sự. Vậy sẽ vì các Đại Bồ Tát nào mà giảng thuyết, chỉ bay. Dùng Bát Nhã-Ba-La-Mật-Đa sâu xa nào dạy bảo giáo giới. Các Đại Bồ Tát đối với Bát Nhã-Ba-La-Mật-Đa nào mau được trốt cháo. Bạch Thế Tôn Con quán Bồ Tát và Bát Nhã-Ba-La-Mật-Đa sâu xa này chỉ có giả danh, chẳng biết, chẳng đắc, không thấy thật sự, nhưng trong ấy nói có Bồ Tát và Bát Nhã-Ba-La-Mật-Đa sâu xa nên con nghi ngờ. Bạch Thế Tôn Tên Bát Nhã-Ba-La-Mật-Đa sâu xa và Bồ Tát đều không quyết định, cũng không chỗ trụ. Vì sao? Vì hai tên như vậy đều vô sở hữu. Pháp vô sở hữu không định và không trụ. Đại Bồ Tát nào nghe nói Bát Nhã-Ba-La-Mật-Đa sâu xa như vậy, tầm không đắm trước, cũng chẳng thối lui, không kinh sợ, thầm thầm tin hiểu, thì nên biết Đại Bồ Tát này đã an trụ vào Bát Nhã-Ba-La-Mật-Đa luôn không xa liệt, đềm vô sở trụ làm phương tiện, an trụ vào địa vị Bồ Tát không thối chuyển. Lại nữa, Bạch Thế Tôn. Các Đại Bồ Tát nào tu hành Bát Nhã-Ba-La-Mật-Đa không nên trụ sắc, cũng không nên trụ thọ, tưởng, hành, thức. Vì sao? Vì nếu trụ vào sắc thì làm theo sắc hành, chẳng phải hành Bát Nhã-Ba-La-Mật-Đa. Nếu trụ thọ, tưởng, hành, thức thì cũng làm theo thọ, tưởng, hành, thức, chẳng phải hành Bát Nhã-Ba-La-Mật-Đa. Vì sao? Vì chẳng phải làm theo hành mới có thể thu nhiếp Bát Nhã-Ba-La-Mật-Đa. Nếu không thu nhiếp Bát Nhã-Ba-La-Mật-Đa thì đối với Bát Nhã-Ba-La-Mật-Đa chẳng tu tập được. Nếu đối với Bát Nhã-Ba-La-Mật-Đa chẳng tu tập được thì đối với Bát Nhã-Ba-La-Mật-Đa không thể viên mãn. Nếu đối với Bát Nhã-Ba-La-Mật-Đa không thể viên mãn thì không thể chứng đắc trí nhất thiết trí. Nếu đối với trí nhất thiết trí không thể chứng đắc thì không thể nhiếp hộ hữu tình đã nhiếp hộ. Vì vậy, chẳng nên nhận lấy các sắc, thọ, tưởng, hành, thức. Vì sao? Vì sắc đối với Bát Nhã-Ba-La-Mật-Đa không thể nhận lấy, thọ, tưởng, hành, thức đối với Bát Nhã-Ba-La-Mật-Đa cũng không thể nhận lấy. Vì sắc không thể nhận lấy nên chẳng phải sắc, vì thọ, tưởng, hành, thức cũng không thể nhận lấy nên chẳng phải thọ, tưởng, hành, thức. Vì Bát Nhã-Ba-La-Mật-Đa sâu xa cũng không thể nhận lấy nên chẳng phải Bát Nhã-Ba-La-Mật-Đa. Các Đại Bồ-Tát nên hành Bát Nhã-Ba-La-Mật-Đa sâu xa như vậy. Nếu hành Bát Nhã-Ba-La-Mật-Đa sâu xa như vậy thì đây gọi là Bồ-Tát ở trong định không nhận lấy tất cả pháp, đồng lớn, không ngăn ngại, vô cùng tận, quyết định không đồng với tất cả thanh văn, độc giác, cũng không nhận lấy trí nhất thiết trí. Vì sao? Vì trí nhất thiết trí này cũng chẳng phải chấp tướng mà tu đắc. Tất cả sự chấp tướng đều là phiện não. Người nào chấp tướng tu đắc trí nhất thiết trí thì phạm trí thắng quân đối với trí nhất thiết trí không nên tin hiểu. Phạm trí thắng quân này tuy do sức tin hiểu hướng về Phật Pháp, gọi là tùy tính hành nên có thể đem chúc phân trí quán tất cả pháp tánh không, ngộ nhập trí nhất thiết trí. Đã ngộ nhập rồi, không chấp tướng sắc, cũng không chấp tướng thọ, tưởng, hành, thức. Không đem tâm ưu muốn để quan sát trí này, không đem nội sắc, thọ, tưởng, hành, thức quan sát trí này, không đem ngoại sắc, thọ, tưởng, hành, thức quan sát trí này, cũng không đem nội ngoại sắc, thọ, tưởng, hành, thức quan sát trí này, cũng không lìa sắc, thọ, tưởng, hành, thức quan sát trí này. Phạm trí thắng quân dùng các môn ly tướng như vậy đối với tất cả trí nhất thiết trí sanh tâm tin hiểu, đối với tất cả Pháp đều không đắm trước. Phạm trí dùng môn ly tướng như vậy đối với trí nhất thiết trí được tin hiểu rồi, đối với tất cả Pháp đều không chấp tướng, cũng không suy nghĩ các Pháp vô tướng. Như vậy, Phạm trí này do sức thắng giải, đối với tất cả Pháp không chấp, không xả, không đắc, không chứng. Bây giờ, Phạm trí tự tin hiểu, cho đến biết bạn cũng không chấp trước, lấy chân Pháp tánh làm định lượng. Bạch Thế Tôn Bác Nhã-Ba-La-Mật-Đa sâu xa của Đại Bồ-Tát này đối với sắc, thọ, tưởng, hành, thức chẳng nhiếp thọ. Tuy đối với các Pháp không bị nhiếp thọ, nếu chưa viên mãn 10 lực như lai, 4 điều không sợ, 4 sự hiểu biết thông suốt và 18 Pháp Phật bất đồng thì nhất định không ở nửa chừng mà nhập Niết Bàn. Nên biết Bác Nhã-Ba-La-Mật-Đa sâu xa của các Đại Bồ-Tát như vậy, tuy không chấp trước mà vẫn thành tựu các sự nghiệp thu thắng. Lại nữa, Bạch Thế Tôn Các Đại Bồ-Tát khi tu hành Bác Nhã-Ba-La-Mật-Đa nên quan sát như vậy, Bác Nhã-Ba-La-Mật-Đa là gì? Vì sao gọi là Bác Nhã-Ba-La-Mật-Đa? Bác Nhã-Ba-La-Mật-Đa như vậy làm được việc gì? Bạch Thế Tôn Đại Bồ-Tát này khi tu hành Bác Nhã-Ba-La-Mật-Đa nên quan sát như vậy. Nếu Pháp vô sở hữu, bất khả đắc, thì đây là Bác Nhã-Ba-La-Mật-Đa. Trong vô sở hữu gạn hỏi cái gì? Bạch Thế Tôn Đại Bồ-Tát nào đối với việc như vậy, khi quan sát kỹ, tầm không đắm trước, cũng không thối lui, không kinh sợ thì đó là không lìa Bác Nhã-Ba-La-Mật-Đa sâu xa? Khi ấy, xá lời tử hỏi thiền hiện. Nếu sát lìa tự tánh sát, thọ, tưởng, hành, thức lìa tự tánh thọ, tưởng, hành, thức, Bác Nhã-Ba-La-Mật-Đa lìa tự tánh Bác Nhã-Ba-La-Mật-Đa, trí nhất thiết trí lìa tự tánh trí nhất thiết trí thì do duyên gì để viết các Đại Bồ-Tát không lìa Bác Nhã-Ba-La-Mật-Đa? Thiền hiện đắc. Đúng vậy. Đúng vậy. Này xá lời tử. Các sát lìa tự tánh sát, thọ, tưởng, hành, thức lìa tự tánh thọ, tưởng, hành, thức, Bác Nhã-Ba-La-Mật-Đa lìa tự tánh Bác Nhã-Ba-La-Mật-Đa, trí nhất thiết trí lìa tự tánh trí nhất thiết trí, tự tướng Bác Nhã-Ba-La-Mật-Đa cũng lìa tự tướng, tự tánh Bác Nhã-Ba-La-Mật-Đa cũng lìa tự tánh, tướng cũng lìa tự tánh, tự tánh cũng lìa tướng, tướng cũng lìa tướng, tự tánh cũng lìa tự tánh. Năng tướng cũng lìa sở tướng. Sở tướng cũng lìa năng tướng. Năng tướng cũng lìa năng tướng. Sở tướng cũng lìa sở tướng. Đại Bồ Tát nào có thể như thật biết được nghĩa như thế thì thường không xa lìa Bác Nhã-Ba-La-Mật-Đa sâu xa. Khi ấy, Sá Lợi Tử hỏi Thiện Hiện, Đại Bồ Tát nào theo đây tu học thì có mau được thành tự trí nhất thiết trí không? Thiện Hiện đáp, đúng vậy, đúng vậy. Này Sá Lợi Tử, Đại Bồ Tát nào theo đây tu học thì sẽ mau thành tự trí nhất thiết trí. Vì sao? Này Sá Lợi Tử, vì Đại Bồ Tát này biết tất cả Pháp không sanh diệt. Này Sá Lợi Tử, Đại Bồ Tát nào có thể hành Bác Nhã-Ba-La-Mật-Đa sâu xa như vậy thì sẽ tiến gần trí nhất thiết trí. Lại nữa, này Sá Lợi Tử, các Đại Bồ Tát màu hành sắc là hành tướng, hoặc hành sắc tướng là hành tướng, hoặc hành sắc tướng vô tướng là hành tướng, hoặc hành sắc xanh là hành tướng, hoặc hành sắc diệt là hành tướng, hoặc hành sắc hoại là hành tướng, hoặc hành sắc không là hành tướng. Nếu bảo ta có thể hành là hành tướng, hoặc nói ta là Bồ Tát có sở hành là hành tướng, hoặc nói ta là Bồ Tát có thể đắc là hành tướng. Nếu suy nghĩ, ai có thể hành như vậy là Tu Bát Nhã-Ba-La-Mật-Đa, cũng là hành tướng. Nên biết, Bồ Tát này không có phương tiện thiện xảo, tuy có thực hành nhưng chẳng phải hành Bát Nhã-Ba-La-Mật-Đa. Khi ấy, xá lời tử hỏi thiện hiện, các đại Bồ Tát phải hành thế nào mới gọi là hành Bát Nhã-Ba-La-Mật-Đa? Thiện hiện đắc, các đại Bồ Tát nào không hành sắc, không hành sắc tướng, không hành sắc tướng vô tướng, không hành sắc xanh, không hành sắc diệt, không hành sắc hoại, không hành sắc không thì đó là hành Bát Nhã-Ba-La-Mật-Đa. Các đại Bồ Tát nào chẳng hành thọ, tướng, hành, thức, không hành thọ, tướng, hành, thức tướng, không hành thọ, tướng, hành, thức tướng vô tướng, không hành thọ, tướng, hành, thức xanh, không hành thọ, tướng, hành, thức diệt, không hành thọ, tướng, hành, thức hoại, không hành thọ, tướng, hành, thức không thì đó là hành Bát Nhã-Ba-La-Mật-Đa. Đại Bồ Tát nào không chấp hành, không chấp chẳng hành, không chấp cũng hành cũng chẳng hành, không chấp chẳng phải hành chẳng phải chẳng hành thì đó là hành Bát Nhã-Ba-La-Mật-Đa. Này xá lợi tử! Vì tất cả Pháp đều không thể chấp thủ, không thể tùy hành, không thể nắm giữ, xa lịa tánh tướng. Đó gọi là các Đại Bồ Tát đối với tất cả Pháp, không chấp thủ định, động lớn, không ngăn ngại, vô cùng tận, dù cho tất cả thanh văn, độc giác cũng không bị kịp. Đại Bồ Tát nào an trụ trong định này thì sẽ mau chứng được quả vị vô thường chánh đẳng Bồ Đề. Cụ thọ thiền hiện nhờ thần lực của Phật nên bảo đại đức xá lợi tử. Đại Bồ Tát nào an trụ trong định này thì ở đời quá khứ, hiện tại sẽ được như lại ứng chánh đẳng giác thọ ký. Các Đại Bồ Tát này tuy trụ trong định nhưng không thấy có định, cũng không chấp danh tự của định, cũng chẳng nghĩ ta ở trong định này đã, đang, sẽ thật sự nhập định. Cũng chẳng nghĩ chỉ có ta mới có thể nhập định này, chẳng phải những người khác có thể tư duy phân biệt được như thế. Nhờ quai lực của định này nên tất cả đều không phát sanh. Khi ấy, xá lợi tử hỏi thiền hiện. Đại Bồ Tát nào nhờ trụ định này, ở đời quá khứ, hiện tại được chiêu Phật thế tôn thọ ký thì Đại Bồ Tát này có thể chỉ rõ định như vậy được không? Thiền hiện đáp. Này xá lợi tử. Không được. Vì sao? Vì thiện nam tử này đối với định này sẽ không hiểu, không tưởng. Xá lợi tử hỏi. Cụ thọ nói các thiện nam tử kia đối với định này sẽ không hiểu, không tưởng sao? Thiền hiện đáp. Nhất định là các thiện nam tử kia đối với định như vậy không hiểu, không tưởng. Vì sao? Vì các định như vậy đều vô sở hữu, nên thiện nam tử kia đối với định như vậy không hiểu, không tưởng. Các định như vậy đối với tất cả Pháp cũng không hiểu, không tưởng. Vì sao? Vì tất cả Pháp đều vô sở hữu. Khi đó, Thế Tôn khen Thiện Hiện. Hay thay, hay thay. Đúng như lời ông nói. Vì vậy, ta nói ông là bậc thứ nhất trụ định vô tránh. Ông nhờ thần lực của Như Lai Gia Bị nên nói được lời này. Như vậy, này Thiện Hiện. Các đại Bồ Tát muốn học Bát Nhã Ba-la-mật-đa nên học như vậy. Vì sao? Vì đại Bồ Tát nào học như vậy mới gọi là học Bát Nhã Ba-la-mật-đa sâu xa một cách chân chánh. Khi ấy, xá lợi tử bạch Phật. Bạch Thế Tôn. Đại Bồ Tát nào có thể đối với Bát Nhã Ba-la-mật-đa sâu xa học được như vậy thì có gọi là học một cách chân chánh không? Phật dạy. Này xá lợi tử. Đại Bồ Tát nào có thể đối với Bát Nhã Ba-la-mật-đa sâu xa học được như vậy thì gọi là học một cách chân chánh, vì đem vô sở đắc làm phương tiện. Xá lợi tử bạch Phật. Bạch Thế Tôn. Đại Bồ Tát nào có thể học như vậy thì có đem vô sở đắc làm phương tiện không? Phật dạy. Này xá lợi tử. Đại Bồ Tát nào khi học như vậy thì đối với tất cả Pháp, đem vô sở đắc làm phương tiện. Xá lợi tử bạch Phật. Bạch Thế Tôn. Khi học như vậy, các đại Bồ Tát chẳng học với Pháp nào? Phật dạy. Này xá lợi tử. Khi học như vậy, các đại Bồ Tát chẳng học với Pháp nào? Vì sao? Này xá lợi tử. Như kẻ phàm phu ngu mùi chấp chẳng phải có tất cả Pháp như vậy. Khi ấy, xá lợi tử bạch Phật. Bạch Thế Tôn. Nếu vậy thì các Pháp làm sao có được? Phật dạy. Này xá lợi tử. Như vô sở hữu nhưng lại sở hữu. Nếu đối với Pháp vô sở hữu như vậy chẳng rõ thấu được, thì gọi là vô minh. Kẻ phàm phu ngu mùi đối với tất cả Pháp tánh vô sở hữu, vì thế lực vô minh tham ái tăng thường, phân biệt chấp trước hai bên đoạn và thường. Vì vậy, không biết, không thấy các Pháp tánh vô sở hữu nên phân biệt các Pháp. Do phân biệt nên mới sanh chấp trước, do chấp trước nên phân biệt các Pháp tánh vô sở hữu. Do đó, đối với Pháp không thấy, không biết. Vì đối với các Pháp không thấy, không biết nên phân biệt có đời quá khứ, hiện tại, vị lai. Do phân biệt nên đắm trước danh sách. Vì đắm trước danh sách nên phân biệt, chấp trước Pháp vô sở hữu. Vì phân biệt, chấp trước Pháp vô sở hữu nên đối với đạo như thật không biết, không thấy, không thể ra khỏi ba cõi sanh tử, không tin Pháp chân thật, không hiểu thật tế. Vì vậy, nên đọa trong số phạm phu, do đó chúng Đại Bồ Tát đối với Pháp tánh tướng đều không chấp trước. Khi ấy, xá lợi tử bạch Phật. Bạch Thế Tôn Khi học như thế các Đại Bồ Tát học trí nhất thiết trí không? Phật dạy Này xá lợi tử Khi học như thế, các Đại Bồ Tát cũng không cầu học trí nhất thiết trí. Nhưng khi học như vậy, các Đại Bồ Tát dù không đạt sở học nhưng vẫn gọi là học trí nhất thiết trí một cách chân chánh, liền được tiến gần trí nhất thiết trí, mau được thành tử trí nhất thiết trí. Bây giờ, thiền hiện bạch Phật. Bạch Thế Tôn Giả sử có người nào đến hỏi như vậy, nếu các người huyện hóa có tu học thì họ có thể tiến đến trí nhất thiết trí và mau thành tử trí nhất thiết trí không? Khi con bị hỏi như vậy phải đáp thế nào? Phật dạy Này thiền hiện Ta hỏi lại ông, tùy ý ông đáp. Ý ông thế nào? Huyện hóa cùng với sắc có khác nhau không? Huyện hóa cùng với thọ, tưởng, hành, thức có khác nhau không? Thiền hiện bạch Phật Bạch Thế Tôn Huyện hóa không khác sắc, sắc không khác huyện hóa. Huyện hóa tức là sắc, sắc tức là huyện hóa. Huyện hóa không khác thọ, tưởng, hành, thức, thọ, tưởng, hành, thức không khác huyện hóa. Huyện hóa tức là thọ, tưởng, hành, thức, thọ, tưởng, hành, thức tức là huyện hóa. Phật dạy Này thiền hiện Ý ông thế nào? Trong năm thủ quẩn, khởi các phọng tưởng về các tưởng, đặt bày lời nói, giả danh đại Bồ Tát không? Thiền hiện bạch Phật Bạch Thế Tôn Đúng vậy. Phật dạy Này thiền hiện Các đại Bồ Tát cầu đến quả vị vô thường chánh đẳng Bồ Đề, tu học bác nhã Ba-la-mật-đa, tất cả đều như sự học của người huyện hóa. Vì sao? Vì huyện hóa tức là năm thủ quẩn. Vì ta nói năm quẩn như nhãn V, V, sáu căng đều như huyện hóa, đều không thật có. Cụ thọ thiền hiện bạch Phật Bạch Thế Tôn Đại Bồ Tát nào mới học đại thừa, nghe thuyết như thế thì tâm có kinh sợ thối lui không? Phật dạy Này thiền hiện Đại Bồ Tát nào mới học đại thừa, gần gũi bạn ác, nghe thuyết như thế thì tâm liền kinh sợ thối lui. Còn nếu được gần gũi bạn lành, dù nghe thuyết lời này nhưng chẳng kinh sợ, cũng chẳng thối lui? Cụ thọ thiền hiện bạch Phật Bạch Thế Tôn Hàng người nào gọi là bạn ác của Bồ Tát? Phật dạy Này thiền hiện Bạn ác của các Đại Bồ Tát là dạy bảo giáo giới chúng Đại Bồ Tát làm cho xa lịa bố thí cho đến bác nhả Ba-la-mật-đa, làm cho xa lịa sự mong cầu trí nhất thuyết ký, làm cho học theo chấp tướng sách vợ của Thế Tục, học theo kinh pháp của Thanh Văn, đọc giác. Lại không nói việc ma, lỗi ma, làm cho sự tu học không thành tựu được. Đó gọi là bạn ác của Bồ Tát. Cụ thọ thiền hiện bạch Phật Bạch Thế Tôn Hàng người nào gọi là bạn ác của Bồ Tát? Phật dạy Này thiền hiện Bạn ác của các Đại Bồ Tát là dạy bảo giáo giới chúng Đại Bồ Tát làm cho su học bố thí cho đến bác nhả Ba-la-mật-đa, làm cho su học sự mong cầu trí nhất thuyết ký, xa lịa sự chấp tướng sách vợ của Thế Tục, xa lịa kinh pháp của Thanh Văn, đọc giác. Hay nói việc ma, lỗi ma, làm cho họ hiểu biết dùng phương tiện chấp dứt để việc tu học mau được thành tựu. Đó gọi là bạn lành của Bồ Tát hướng dẫn đến Đại Thưa, trang nghiêm bằng Đại Thệ Nguyện. Cụ thọ thiền hiện bạch Phật Bạch Thế Tôn Gọi là Đại Bồ Tát, như vậy nghĩa của Bồ Tát là như thế nào? Phật dạy Này thiền hiện Học tất cả Pháp không bị dính mắt, không bị chướng ngại, hiểu biết tất cả Pháp không bị dính mắt, không bị chướng ngại, cầu chứng quả vị vô thường chánh đẳng Bồ Đề, làm lợi ích cho hữu tình là nghĩa của Bồ Tát. Cụ thọ thiền hiện bạch Phật Bạch Thế Tôn Bồ Tát do duyên nào gọi là Mahatat? Phật dạy Này thiền hiện Vì các Đại Bồ Tát ở trong chúng Đại hữu tình là Bậc Thượng Thủ nên gọi là Mahatat. Khi ấy, xá lợi tử Bạch Phật. Bạch Thế Tôn Con muốn đem điện tài nói với Bồ Tát, do nghĩa này nên gọi là Mahatat. Cúi xin Thế Tôn hứa cho Phật dạy Này xá lợi tử Này thật đúng lúc, tùy ý ông nói Xá lợi tử Bạch Phật Bạch Thế Tôn Do các Đại Bồ Tát dùng phương tiện thiện xảo vì các hữu tình mà giảng thuyết Pháp yếu, làm cho đoạn trường ngã kiến, hữu tình kiến, mạng giả kiến, bổ đặc gia là kiến, hữu kiến, vô hữu kiến, đoạn kiến, thường kiến, thân kiến và tất cả các loài kiến chấp khác, nưng nghĩa này nên gọi là Mahatat. Bây giờ, thiền hiện Bạch Phật Bạch Thế Tôn Con muốn đem điện tài nói với Bồ Tát, do nghĩa này nên gọi là Mahatat. Cúi xin Thế Tôn hứa cho Phật dạy Nay thiền hiện Nay thật đúng lúc, tùy ý ông nói Thiền hiện Bạch Phật Bạch Thế Tôn Do các Đại Bồ Tát vì muốn chứng được trí nhất thiết trí nên phát tâm bồ đề và tâm vô lậu, tâm vô đẳng đẳng, tâm không cùng với thanh văn, độc giác V, V, đối với tâm như thế đều không chấp trước, do nghĩa đó gọi là Mahatat. Vì sao? Vì trí nhất thiết trí là chân vô lậu, không đọa vào ba cõi. Tâm cầu trí nhất thiết trí là chân vô lậu, không đọa vào ba cõi. Đối với tâm như thế không nên chấp trước. Vì vậy, nên gọi là Bồ Tát Mahatat. Khi ấy, xá lời tử hỏi thiền hiện Do nhân duyên nào đối với tâm như thế không chấp trước? Thiền hiện Đát Các tâm như vậy không tâm tánh nên không chấp trước. Xá lời tử hỏi thiền hiện Tâm ấy có phải là có phi tâm tánh phải không? Thiền hiện hỏi lại xá lời tử Phi tâm tánh này hoặc có hoặc không có thể đắt không? Xá lời tử đáp Này thiền hiện Không Thiền hiện trả lời Phi tâm tánh này hoặc có, hoặc không cũng quất khả đắt Vậy tại sao ông lại hỏi tâm ấy có phi tâm tánh không? Khi đó, xá lời tử khen thiền hiện Hay thay Đúng vậy Phật nói nhân giả trù định vô tránh là bậc nhất Thật đúng như lời Bậc Thánh nói Khi ấy, mãn tử tử bạch Phật Bạch Thế Tôn Con muốn đem biện tài nói với Bồ Tát Do nghĩa này nên gọi là Mahatat Cúi xin Thế Tôn cho phép Phật dạy Này mãn tử tử Này thật đúng lúc, tùy ý ông nói Mãn tử tử bạch Phật Bạch Thế Tôn Do các đại Bồ Tát vì sự lợi ích cho tất cả hữu tình nên mặc áo giáp đại công đức, phát tâm đại thừa, nương nơi đại thừa nên gọi là Mahatat Bây giờ, thiền hiện bạch Phật Bạch Thế Tôn Theo lời Ngài dạy, các đại Bồ Tát mặc áo giáp đại công đức Vậy đến mức độ nào nói là các đại Bồ Tát mặc áo giáp đại công đức? Phật dạy Này thiền hiện Các đại Bồ Tát suy nghĩ, ta nên đổ thoát vô lượng, vô biên hữu tình, làm cho thể nhập vô dư y bát niết bàn Mặc dù đổ vô lượng, vô số, vô biên hữu tình như thế đều thể nhập cõi vô dư y bát niết bàn, nhưng không thấy pháp và các hữu tình được niết bàn Vì sao? Vì pháp tánh của các pháp là như vậy Vì như nhà ảo thuật, hay học trò của ông ta ở ngã tư đường hóa tra vô số người, tàn hại lẫn nhau Ý ông thế nào? Trong đó có thật sự tàn hại lẫn nhau đến nỗi làm chết, bị thương không? Thiền hiện Bạch Phật Bạch Thế Tôn Không Phật dạy Này thiền hiện Bồ tát cũng lại như vậy, dù đổ vô lượng, vô số, vô biên hữu tình như vậy thể nhập vào vô dư y bát niết bàn, nhưng không có pháp và các hữu tình được niết bàn Các đại bồ tát nào nghe việc như vậy mà không kinh sợ, cũng không thối lui, thì nên biết đại bồ tát này mặc áo giáp đại công đức Bây giờ, thiền hiện Bạch Phật Bạch Thế Tôn Theo con hiểu nghĩa Phật dạy, các đại bồ tát không mặc áo giáp đại công đức, nên biết đó là mặc áo giáp đại công đức Phật dạy Này thiền hiện Đúng vậy Đúng vậy Các đại bồ tát không mặc áo giáp đại công đức, nên biết đó là mặc áo giáp đại công đức Vì sao? Vì trí nhất thiết trí không tạo tác, tất cả hữu tình cũng không tạo tác Các đại bồ tát vì muốn làm lợi ích cho hữu tình ấy nên mặc áo giáp đại công đức Cụ thỏ thiền hiện Bạch Phật Bạch Thế Tôn Vì nhân duyên nào mà trí nhất thiết trí không tạo tác, tất cả hữu tình cũng không tạo tác Các đại bồ tát vì muốn làm lợi ích cho hữu tình ấy nên mặc áo giáp đại công đức Phật dạy Này thiền hiện Vì các tác giả đều bất khả đắc Vì sao? Vì sắc chẳng phải tạo, chẳng phải không tạo, chẳng phải tác, chẳng phải không tác Thỏ, tưởng, hành, thức chẳng phải tạo, chẳng phải không tạo, chẳng phải tác, chẳng phải không tác Vì sao? Vì sắc cho đến thức đều bất khả đắc Cụ thỏ thiền hiện Bạch Phật Bạch Thế Tôn Theo con hiểu nghĩa Phật dạy, sắc cho đến thức không nhiễm, không tình Vì sao? Vì sắc không trói, không mở, thỏ, tưởng, hành, thức cũng không trói, không mở Chân như của sắc không trói, không mở, chân như của thỏ, tưởng, hành, thức cũng không trói, không mở Khi ấy, mãn từ tử hỏi thiền hiện Tôn dạ nói, sắc không trói, không mở, nói thỏ, tưởng, hành, thức cũng không trói, không mở Nói chân như của sắc không trói, không mở, nói chân như của thỏ, tưởng, hành, thức cũng không trói, không mở Thiền hiện đắc Đúng vậy! Đúng vậy! Mãn từ tử hỏi Vậy các sắc nào là không trói, không mở, các thỏ, tưởng, hành, thức nào là không trói, không mở Các chân như nào của sắc không trói, không mở, các chân như nào của thỏ, tưởng, hành, thức không trói, không mở Thiền hiện đắc Tôi nói, sắc như huyển sĩ, không trói, không mở, nói thỏ, tưởng, hành, thức như huyển sĩ, cũng không trói, không mở Nói chân như của sắc như huyển sĩ, không trói, không mở, nói chân như của thỏ, tưởng, hành, thức như huyển sĩ, cũng không trói, không mở Vì sao? Vì sắc cho đến thức và chân như kia đều vô sở hữu nên không trói, không mở, xa liền nên không trói, không mở, vắng lặng nên không trói, không mở, vô tướng nên không trói, không mở, vô tát nên không trói, không mở, vô sanh việt nên không trói, không mở, vô nhiễm tịnh nên không trói, không mở Đây gọi là Bồ Tát Mahatat hướng đến Đại Thừa Mặt Áo Giáp Công Đức Khi đó, Mãn Tử Tử nghe nói như vậy im lặng, vui mừng, tinh thọ Bây giờ, Thiền Hiện Bạch Phật Bạch Thế Tôn Các Đại Bồ Tát Mặt Áo Giáp Công Đức hướng đến Đại Thừa, nương vào Đại Thừa, vậy thế nào gọi là Đại Thừa? Đến đâu mới nói hướng đến Đại Thừa? Đại Thừa từ đâu ra và trụ vào chỗ nào? Đại Thừa do trụ vào đâu? Ai nương nơi Đại Thừa này mà có đi ra? Phật dạy Này Thiền Hiện Đại Thừa nghĩa là khái niệm vô lượng, vô số, vô biên công đức hợp thành Như lời ông hỏi, đến đâu mới nói hướng đến Đại Thừa? Thiền Hiện nên biết, Đại Bồ Tát nào xuyên năng tu Bố Thí cho đến Bác Nhã Ba La Mật Đa, từ địa vị Bồ Tát này đến địa vị Bồ Tát khác, đến đây mới gọi là hướng đến Đại Thừa Kế đến ông hỏi, Đại Thừa từ chỗ nào ra và trụ vào chỗ nào? Thiền Hiện nên biết, Đại Thừa như thế từ trong ba cõi mà ra và trụ vào trí nhất thiết trí Nếu dùng không hai làm phương tiện thì không ra, không trụ Câu hỏi kế tiếp, Đại Thừa như thế là trụ vào đâu? Thiền Hiện nên biết, Đại Thừa như thế hoàn toàn không chỗ trụ Vì tất cả Pháp đều không chỗ trụ nên Đại Thừa này trụ nơi không chỗ trụ Câu hỏi cuối cùng của ông, ai nương vào Đại Thừa này mà đi ra? Thiền Hiện nên biết, không có ai nương vào Đại Thừa này mà đi ra cả Vì sao? Vì Thừa được nương hoặc người nương nơi Thừa do đây, vì đây, hoặc nơi, hoặc lúc đều vô sở hữu, đều bất khả đắc Do tất cả Pháp đều vô sở hữu, bất khả đắc nên trong đó, Pháp nào nương vào Pháp nào mà ra, trụ vào chỗ nào mà nói có người nương Cụ thỏ Thiền Hiện bạch Phật Bạch Thế Tôn Đại Thừa có nghĩa là người nào nương vào ấy sẽ vượt tất cả thế gian, trời, người, à tố lạc V, V, Trất Tôn Quý, Thù Thắng Đại Thừa như thế sánh bằng hư không? Vì như hư không có thể dung nạp vô lượng, vô số, vô biên hữu tình Đại Thừa cũng vậy, có thể dung nạp vô lượng, vô số, vô biên hữu tình Lại như hư không, không đến, không đi, không trụ, không thấy Đại Thừa cũng vậy, không đến, không đi, không trụ, không thấy Lại như hư không, phía trước, sau, giữa đều không có Đại Thừa cũng vậy, phía trước, sau, giữa cũng không có Đại Thừa như thế Trất Tôn Quý, Thù Thắng, sánh bằng hư không, dung nạp được tất cả, không động, không trụ, trong ba đời bình đẳng, vượt khỏi ba đời nên gọi là Đại Thừa Phật dạy Này Thiện Hiện Hay Thay Hay Thay Đúng như lời ông nói Đại Thừa của Bồ Tát đầy đủ vô biên công đức như thế Khi ấy, mãn tự tử Bạch Phật Bạch Thế Tôn Trước kia Ngài đã dạy Đại Đức Thiện Hiện giảng thuyết Chỉ bày bát nhã ba la mật đa sâu xa cho chúng Đại Bồ Tát Nhưng này vì sao Ngài lại nói Đại Thừa Bây giờ, Thiện Hiện Bạch Phật Bạch Thế Tôn Từ trước đến nay con đã nói các nghĩa của Đại Thừa đều thuận với bát nhã ba la mật đa, không trái nhịch Phật dạy Này Thiện Hiện Từ trước đến nay ông đã nói các nghĩa của Đại Thừa đều thuận với bát nhã ba la mật đa, không trái nhịch Vì sao? Vì tất cả thiện pháp đều tóm thâu vào bát nhã ba la mật đa sâu xa Cụ thỏ Thiện Hiện Bạch Phật Bạch Thế Tôn Đoạn trước, đoạn sau, đoạn giữa của các Đại Bồ Tát không thể có được Vì sao? Vì sắc vô biên nên Đại Bồ Tát cũng vô biên Thọ, tưởng, hành, thức vô biên nên Đại Bồ Tát cũng vô biên Lại nữa, Bạch Thế Tôn Sắc tức là Đại Bồ Tát vô sở hữu, bất khả đắc Thọ, tưởng, hành, thức tức là Đại Bồ Tát vô sở hữu, bất khả đắc Sắc lì Đại Bồ Tát vô sở hữu, bất khả đắc Thọ, tưởng, hành, thức lì Đại Bồ Tát vô sở hữu, bất khả đắc Như vậy, Bạch Thế Tôn Còn đối với tất cả Pháp, đêm tất cả loại, tất cả nơi, tất cả thời tiền Đại Bồ Tát đều không thể thấy, không thể có được Tìm bác nhã ba la mật đa sâu xa cũng không thể thấy, không thể có được Tìm trí nhất thiết trí cũng không thể thấy, không thể có được Vậy thì làm sao con có thể dạy Bảo, giáo giới các Đại Bồ Tát, làm cho họ đối với bác nhã ba la mật đa mau được trốt tráo, nghĩa là chứng được trí nhất thiết trí Lại nữa, Bạch Thế Tôn Các Đại Bồ Tát chỉ có giả danh, đều không có tự tánh Như nói nhã V, V, hoàn toàn không sanh, chỉ có giả danh, đều không có tự tánh Các Pháp cũng vậy, hoàn toàn không sanh, chỉ có giả danh, đều không có tự tánh Trong đây hoàn toàn không sanh là thế nào? Nếu hoàn toàn không sanh thì chẳng gọi là sắc Thọ, tưởng, hành, thức hoàn toàn không sanh là thế nào? Nếu hoàn toàn không sanh thì chẳng gọi là thọ, tưởng, hành, thức Bạch Thế Tôn Sắc là Đại Bồ Tát bất khả đắc Thọ, tưởng, hành, thức là Đại Bồ Tát bất khả đắc Gọi bất khả đắc này cũng bất khả đắc Còn đối với tất cả Pháp như thế, đem tất cả loại, tất cả nơi, tất cả thời tiền Đại Bồ Tát đều không thể thấy thì sẽ dùng những Pháp nào để dạy, dùng những Pháp nào để tu Ở những chỗ nào, lúc nào và sẽ chứng những Pháp nào Lại nữa, Bạch Thế Tôn Đức Thế Tôn chỉ có giả danh, tất cả Bồ Tát chỉ có giả danh, Bát Nhã Ba-la-mật-đa sâu xa chỉ có giả danh Như nói ngã V, V, hoàn toàn chẳng xanh, chỉ có giả danh, đều không tự tánh Các Pháp cũng vậy, chỉ có giả danh, đều không tự tánh Sắc không thể chấp nhận, cũng không thể xanh là thế nào? Thọ, tưởng, hành, thức không thể chấp nhận, cũng không thể xanh là thế nào? Tự tánh các Pháp không thể chấp nhận, cũng không thể xanh Nếu Pháp không tự tánh cũng không thể xanh, Pháp không xanh đây cũng không thể xanh Thì làm sao con có thể đem Bát Nhã Ba-la-mật-đa hoàn toàn chẳng xanh này mà dạy bảo, giáo giới cho các Đại Bồ Tát hoàn toàn chẳng xanh, làm cho họ được cứu cánh? Bạch Thế Tôn Lý Pháp chẳng xanh sẽ không có Pháp nào khác, cũng không có Đại Bồ Tát có thể hành quả vị vô thường chánh đẳng Bồ Đề Bạch Thế Tôn Đại Bồ Tát nào nghe nói như thế, tâm không đắm trước, cũng không thối lui, không kinh sợ, thì nên biết Đại Bồ Tát này có thể tu hành được Bát Nhã Ba-la-mật-đa Vì sao? Vì khi Đại Bồ Tát tu hành được Bát Nhã Ba-la-mật-đa sâu xa, quan sát các Pháp, lúc ấy Đại Bồ Tát đối với tất cả sát đều không sợ đắc, không thọ, không chấp thủ, không trụ, không dính mắt, cũng không đặt trà có sát Đối với tất cả thọ, tưởng, hành, thức đều không sợ đắc, không thọ, không chấp thủ, không trụ, không dính mắt, cũng không đặt trà có thọ, tưởng, hành, thức Đại Bồ Tát này khi hành Bát Nhã Ba-la-mật-đa không thấy sát, cũng không thấy thọ, tưởng, hành, thức. Vì sao? Vì tánh của sát là không, vô sanh, vô diệt, tánh của thọ, tưởng, hành, thức là không, vô sanh, vô diệt Bạch Thế Tôn Sát không sanh, không diệt tức chẳng phải là sát, thọ, tưởng, hành, thức không sanh, không diệt tức chẳng phải là thọ, tưởng, hành, thức Vì sao? Vì sát cho đến thức cùng với không sanh, không diệt không hai, không hai phần Vì sao? Vì pháp không sanh, không diệt không một, không hai, không nhiều, không khác Vì vậy nên sát cho đến thức không sanh, không diệt tức chẳng phải là sát cho đến thức Bạch Thế Tôn Sát không hai tức chẳng phải sát, thọ, tưởng, hành, thức không hai tức chẳng phải thọ, tưởng, hành, thức Bạch Thế Tôn Sát nhập pháp số không hai, thọ, tưởng, hành, thức nhập pháp số không hai Nếu nói sát tức là nói pháp không hai, nếu nói thọ, tưởng, hành, thức tức là nói pháp không hai Khi ấy, xá lời tử hỏi thiền hiện Theo tôi lãnh thọ ý nghĩa Tôn giả nói, ngã và hữu tình hoàn toàn chẳng sanh, sát cho đến thức hoàn toàn chẳng sanh, chiêu Phật và Bồ Tát hoàn toàn chẳng sanh Nếu như vậy thì do duyên gì mà Đại Bồ Tát đổ vô lượng, vô số hữu tình tu rất nhiều trăm ngàn khổ hành khó hành, chịu đủ vô lượng đại khổ khó nhẫn? Thiền hiện đáp Này xá lời tử Chẳng phải tôi ở trong không sanh kia thấy có Đại Bồ Tát đổ vô lượng, vô số hữu tình tu trăm ngàn khổ hành khó hành, chịu đủ vô lượng đại khổ khó nhẫn? Nhưng các Đại Bồ Tát tuy vì hữu tình tu vô lượng thứ khổ hành khó làm, nhưng ở trong ấy không tưởng khổ hành Vì sao? Vì nếu đối với khổ hành, tưởng có khổ hành thì nhất định không thể làm lợi ích cho vô lượng, vô số hữu tình được Chúng Đại Bồ Tát đem vô sở đắc làm phương tiện, đối với các hành khổ nên tưởng hành vui, đối với hành khó làm tưởng dễ làm, đối với các hữu tình tưởng như cha mẹ, anh em, vợ con hay thân của mình Vì độ thoát họ nên phát tâm quả vị vô thường chánh đẳng bồ đề Đó chính là làm nhiều điều lợi ích cho vô lượng, vô biên hữu tình Lại nữa, này xá lợi tử Các Đại Bồ Tát đối với tất cả hữu tình tưởng như cha mẹ, anh em, vợ con hay thân của mình rồi, suy nghĩ như vậy, ta nên độ thoát tất cả hữu tình Làm cho họ xa lì các khổ sanh tử nên làm rất nhiều trăm ngàn hành khổ khó làm, thả bỏ thân mình nhưng không bỏ họ Nhưng đối với sự khổ và hạnh khổ của hữu tình không vọng tưởng có sự khổ và hạnh khổ của họ Lại suy nghĩ, ta nên độ thoát tất cả hữu tình, làm cho họ xa lì vô biên các khổ lớn Giả sử có bị họ chén chặt thân ta ra làm trăm ngàn mảnh cũng quyết không thối chuyển Nhưng ở trong ấy không tưởng hạnh khổ khó làm Lại nữa, này xá lợi tử Các Đại Bồ Tát nên suy nghĩ như ta đối với tự tánh của tất cả Pháp, đền tất cả loại, tất cả chỗ, tất cả thời V, V, tiền cũng không thấy được Các Pháp trong ngoại cũng lại như vậy, đều vô sở hữu, đều bất khả đắc Nếu trụ vào tưởng này thì không thấy có hạnh khổ khó làm Do đó, có thể vì vô lượng, vô số, vô biên hữu tình mà tu rất nhiều trăm ngàn hạnh khổ khó làm, làm những việc lợi ích lớn lao