deel 2 podcast

Luc Dijkschaar and Stef van Hunnick discuss the stories of three child soldiers. The first is Peter Koolwiet, a young boy from Berlin who joined the army at 16 and tragically died in combat. His parents created haunting sculptures at his grave. The second is John Condon, a 14-year-old Irish boy who lied about his age to join the British army and was killed in battle. His grave is a symbol of the sacrifice of child soldiers. The third is Valentine Joe Stradwick, who also lied about his age to join the army and fought in World War I. Hallo en welkom terug bij de podcast Vergeten Stemmen, kindsoldaat in de loopgraven. Ik ben Luc Dijkschaar, naast mij zit Stef van Hunnick en vorige keer had ik jullie meegenomen aan wat eigenlijk nou een kindsoldaat is en hoe er nou kindsoldaten komen. En dit keer nemen we jullie, nemen ik en Stef jullie samen mee naar drie bijzondere kindsoldaten die we hebben onderzocht in de tijd dat we in Ypres waren. Dankjewel Luc, ik Stef van Hunnick ga jullie nu kort meenemen over de eerste kindsoldaat en dat is de meest tragische kindsoldaat van de drie die wij gaan bespreken. Ik leg jullie later uit wat er traagzaam is, maar eerst doe ik wat achtergrondinformatie over deze jonge jonge. Het is Peter Koolwiet en Peter Koolwiet woonde in Berlijn in een erg groot huis. Waarom? Zijn moeder had veel geld want het was een hele beroemde kunstenaar. Zoals elke moeder hield de moeder van Peter heel erg veel van Peter en de broer van Peter Hans. Wat was mooi aan Peter? Peter was een hele eerlijke oprechte jongen. Wat was minder mooi aan Peter? Hij vertoonde iets meer pubergedrag dan de rest van alle pubers eigenlijk. Was heel erg haantje de voorste, deed minder goed op school, was wat meer nonchalant naar zijn ouders toe. Ja, dat pubergedrag. Op zijn dertiende sloot Peter zich aan bij de jeugdvereniging Wandervogel. Dat is een jeugdvereniging die veel doet in de natuur. Peter leerde veel over de natuur en hij vond de natuur gewoon heel mooi. Hij vond het allemaal prachtig. Maar ook sloot hij zich aan als kind bij het leger. Heel jong al, volgens mij op zijn zestiende en hij komt terecht bij de infanterie. Wat is het tragische? Peter sterft, heel vroeg al in het leger, niet eens in een gevecht. Gewoon in een random schot. Er werd gewoon een random schot gelost en Peter sterft daarin door de schot. Op 23 oktober 1914 is dat, een dag later, 24 oktober, ontvangt de familie het bericht. Je zoon is gevallen. Peter wordt na de oorlog begraven in het Preetbos. Dat is een begraafplaats die wij samen hebben bezocht. Samen met docenten en wat vrienden. Een erg grote begraafplaats, zo'n 44.000 mensen lagen daar. Even uit mijn hoofd gezegd. Peter ligt helemaal vooraan. Peter ligt voor twee beelden. Die beelden zijn gemaakt door zijn moeder Katlein. Die beelden, dat moet iedereen even googlen op internet, want dat zijn echt bizarre beelden. Dat zijn twee mensen met een heel groot asfalt naast elkaar. Waar je een vrouw ziet met haar hoofd in haar handen huilend op haar knieën. Hartverscheurend. Dat is namelijk de moeder. Want haar zoon is gestorven. Je voelt gewoon de emotie in haar. Daarnaast staat de vader en die kijkt ijzig neer op het graf van Peter. Wat is er gebeurd? Waarom? De vader wou eigenlijk niet dat Peter de oorlog inging. De moeder heeft de vader juist gezegd, laat hem maar zijn zin hebben. De vader wil gewoon een beetje zijn gelijk halen met hoe hij kijkt. Ja, zie je wel, hij had het niet moeten doen, zeg maar. Na de dood, dat Peter een goede jongen was, heel eerlijk. Dat goede van hem, dat merkt hij ook heel erg in de oorlog. Waarom? Twee voorbeelden. Ze waren ingekwartierd bij België en speelde hij daar gewoon met kinderen. Alsof hij die hele oorlog was vergeten, liet hij gewoon helemaal achter zich. Speelde hij gewoon met kinderen. En ja, ten tweede, er was een jongen die had een heel slechte karakter in die groep. In het leger waar hij in zat, in de groep. En na de dood van Peter zei die jongen dat hij Peter erg graag mocht. En die jongen stelde daarom voor dat hij bij het graf van Peter graszoden neer te leggen. En boven het kruis nog wat eikenbladen. Waarom eikenbladen? Eikenbladen staan als symbool voor trots, standvastigheid en levenskracht in Duitsland. Zo, dat was het verhaal van Peter. Ik wil nu wat dieper ingaan op de graafplaats waar Peter ligt. Dat is het Preetbos. Daar lagen tot 1956 nog maar 3233 Duitse soldaten. Dat was toen een erg indrukwekkend kerkhof met eik uit kruisjes. Dat is nu minder, daar ligt nu eigenlijk, om de zoveel meter ligt er een steen met daarop twintig namen. Maar in de jaren 1955 tot 1957 werden door heel België de Duitse kerkhoven sterk in aantal verminderd. Er blijft daarna alleen nog over Hooghleden, 8247. Langemark, Langemark is het Preetbos, 44294. Menen, 47864. En Vladslo, 25638. En Zeebruggen over. Zeebruggen weet ik niet hoeveel daar liggen. Ja, zeg even, mag ik even wat zeggen? Mag ik even wat zeggen? Ja dat mag, wat wil je zeggen? Dat zijn dan ruim 75.000 Duitse soldaten. En dat zijn dan alleen nog maar de Duitse, zeg maar. Ja, eh, ja. Ja, kan je gewoon, je kan er gewoon niet heel veel over zeggen. Het is gewoon heel indrukwekkend wat in een veldslachthuis gebeurt waar wij ons niks van kunnen voorstellen. Ja, het zijn echt gewoon bizarre getallen. Ja, dan ben ik eigenlijk klaar met Peter Koolwiet. Dan wil jij denk ik, jij hebt er ook eentje mee. Wie heb jij mee? Wie heb jij mee? Wat heb jij? Of wie? Of wat? Of welk? Wie? Wat voor bijzonder iemand heb jij mee? Ik neem jullie graag mee met John Condon. Dat is de jongste kindsoldaat. Of tenminste daar is nog een discussie over, maar daar komt het straks meer over. Ja, want de Eerste Wereldoorlog eist het leven van miljoenen soldaten. En onder hen was dus ook helaas jonge jonge John Condon uit Ierland. Hij werd geboren op 5 oktober 1896 en hij meldde zich als 14-jarige aan bij het Britse leger. Dit deed hij met behulp van een tactiek die we ook in aflevering 1 hebben besproken. Hij heeft namelijk over zijn leeftijd gelogen, zodat hij samen met zijn ouderbroer in het leger kon. De jonge John was eigenlijk net als zijn mede soldaten heel erg enthousiast voor de tijd die hij zou hebben. Maar helaas zou dit avontuur snel plaatsmaken voor een harde wereld van oorlog. Hij werd toegewezen aan het Royal Irish Regiment. Normaal gezien moesten mensen hier lang voor trainen. Maar omdat geallieerden steeds meer uitdunden, hadden ze ook snel nieuwe manschappen nodig. Normaal zouden we voor deze training ongeveer wel meer dan 3 maanden nodig zijn. Maar John en zijn kameraden waren na 6 weken al naar het front getuurd. Dus eigenlijk waren ze ook niet heel erg goed getraind hiervoor. Hoe hard die nood dan is... 6 weken... Je leert heel veel 6 weken, maar 3 maanden is heel veel ten opzichte van 6 weken. Het is zeker de helft. Ze hebben ook echt zeker wel die 3 maanden nodig. Hij werd getuurd naar de loopgraven van België. Het was daar eigenlijk een wereld vol modder, kou en dreiging van vijandelijk vuur. En toen de dag. 24 mei 1915. In de buurt van het dorpje Bellewaerde was er een verschrikkelijke slag die veel mensen om het leven bracht. Waaronder dan helaas ook dus John Condon. Hij werd door een Duitse gasaanval geraakt en overleed ter plaatse. Maar beeld het je even in. 14 jaar. 14. Moet je ook even inbeelden. Toen ik 14 was, en waarschijnlijk jij ook, was mijn grootste zorg of ik wel op tijd op school kwam. Niet of ik elke seconde zou kunnen overlijden door aanvallen van een tegenstander. Daarom was ik persoonlijk eigenlijk best wel heel erg geraakt door dit verhaal. 14 jaar. Welke klas zaten we toen? Waar zaten we toen in? Tweede, denk ik. Tweede, derde. Toen was ik zeker weer op tijd naar school gekomen. Bizar voor mij, maar eigenlijk twee jaar geleden. Deze jongen moest dan echt gewoon een hel doorheen. John zijn lichaam werd later begraven in de Commonwealth War Grave Cemetery in Poelkapelle. Het graf van John is verreweg het meest bezochte graf op de graafplaat. Dit komt vooral omdat zijn jonge sterven eigenlijk een symbool is geworden voor alle gestorven kinderlaten. Zijn onschuldigheid werd verwoest door barre oorlogsomstandigheden. Het herinnert ons dan ook hoe belangrijk het eigenlijk is om offers van velen te herdenken. En onze vrijheid die we nu hebben te waarderen. En zeker dat we niet moeten vergeten wat er allemaal voor gebeurtenissen zijn beleefd in de oorlog. Dat we zeker nooit meer een oorlog moeten beginnen. Er heerst nog wel enige discussie over John zijn leeftijd. We weten niet honderd procent zeker dat hij veertien is geweest. Het kan jonger, het kan ouder zijn. Dat is helaas gewoon niet honderd procent zeker. Ook zijn er meerdere verhalen langzaam opgekomen borrelen over andere kindsoldaten die misschien nog wel jonger zijn geweest. Stes zal het verhaal van een van deze kindsoldaten nu voor jullie voorstellen. Ja, veertien, zei je. Ik heb er ook eentje van veertien en die is volgens mij zelfs jonger. Dat is niemand meer, niemand minder ook dan Valentine Joe Stradwick. En dat is de, als ik het moet geloven, van iedereen die dat zegt, dat is wel de bekendste kindsoldaat. Hij werd geboren als Joe Stradwick, maar is geboren op veertien februari. Waardoor hij Valentine Joe Stradwick werd. Zijn moeder was een wasvrouw, Louisa. En zijn vader was een tuinman, Jesse. Dus, ja, kun je wel concluderen, ze waren niet de rijkste thuis. Hij woonde met zijn ouders en vijf broers en zussen in Orchard Road. En ging naar de St. Paul School. Maar verliet de school op dertienjarige leeftijd om volgens zijn vader in een brouwerij in Croydon te gaan werken. Dat is volgens zijn vader, dus... Ja, dat kan je al concluderen, dat hij misschien al toen die leeftijd het leefje is heen gegaan. Volgens zijn verhalen meldde hij zich in 1915 aan. Voor het leger. Voor de Eerste Wereldoorlog. Waar hij ten onrechte beweerde dat hij achttien zou zijn geweest. Dus, ja, dat moet je je even voorstellen. Je hebt zo'n bureau waar mensen komen om aan te geven. Yo, ik wil het leger in, dit is mijn naam. En komt er daar gewoon een veertienjarig jongen die denkt achttien te zijn. Ja, en ik vind het eigenlijk best bijzonder deze verhalen. Want toen ik veertien was, zag ik er al helemaal niet uit als achttien. En deze mensen moeten het ook maar gewoon wel hebben geloofd. Want het was ook gewoon illegaal om als minderjarige mee te zeggen. Ja, dat vraag ik me af, hè. Maar ik vraag me wel af van zo'n... Degene die ze aanneemt, hè. Zou hij er iets voor hebben gekregen? Want ja, je kan niet zomaar een veertienjarige aan laten nemen, zeg maar. Ja, misschien kreeg hij per persoon die zich aanmeldde geld. Maar het kan ook gewoon zijn dat hij was van, ja... Elke man die mee wil vechten hebben we in principe ook nodig. Dus het komt dan maar. En dat hij misschien niet helemaal op de regeltjes lette toen. Nou ja, hij werd in ieder geval aangenomen door het bureau. Zes weken training gehad. Ook heel erg kort. En toen werd hij naar het westelijk front gestuurd. En op twaalf augustus 1915 in Frankrijk aan boord gegaan als schutter bij het 8e bataillon. Kort na aankomst kwamen twee van zijn vrienden om het leven en werd Stradwijk vergast. Dus die heeft nu ook niet heel lang volgehouden. Hij herstelde... Nou ja, dat denk jij. Hij herstelde zich drie maanden in Siernes voordat hij terugkeerde in de strijd. Op 14 januari, een maand voor zijn 16e verjaardag, werd Stradwijk bij Boessingen door een granaaf gedood. Hij werd begraven op Essex Farm Cemetery, net naast het slachtveld. Dan denk jij, we zijn er. Tenminste, dat denk jij. We zijn er niet. Ik heb nog, voor jou, een klein quizje. Een klein quizje voor mij. Oh, dat vind ik leuk. Ja, kom maar op. Quizje over Valentine Stradwijk. Drie vragen. Ik weet niet of jij ze allemaal goed hebt. Sommige zijn al genoemd, heb ik al genoemd. Niet allemaal. We beginnen makkelijk. Wat was zijn rol? Nou, ik heb natuurlijk net heel goed opgelet. En ik denk dat ik voor Sega... Volgens mij heb je dat net wel genoemd. Ja, dat is correct. C. Riffleman. Riffleman is Engels voor schutter. Hij was schutter in het Bartolion. Dat heb ik net verteld. Hij is daar op een Frans boot gestapt om schutter te worden. Vraag B. Hij wordt steeds moeilijker. Waar is hij op omgekomen? A. Ieper. Niet afkijken, Luc. Niet afkijken. A. Ieper. B. Poperingen. C. Diksmuiden. D. Boezingen. Oeh, ja, nu maak je het me wel lastig op zich. Ja, als ik even moet nadenken... Ik denk dat ik dan toch voor D ga. Ja, dat is eentje fout. Ja, ja, je kan teleurstelling bij hem zien. Ja, jullie niet, want jullie luisteren, maar ik zie het. Het was C. Diksmuiden. Dat is licht dichtbij, maar niet helemaal. Daar was de slag namelijk. Ja, kijk, ik vond het eigenlijk best wel heel dichtbij, dus... Halfpuntje, halfpuntje? Ja, je staat op anderhalf, Luc. Je staat op anderhalf. Vraag 3 is een open vraag. Dat is niet meer keuze. Daar geef ik je twee punten voor, als je die goed hebt. Want er is een boek over hem uitgebracht. En ik wil van jou de naam van het boek. Ja, kijk, om eerlijk te zijn, ik heb geen idee, maar ik ga toch even een gokje wagen. Ja, hij is natuurlijk Valentine Joe. Dus, ja, dan ga ik toch gewoon voor zijn naam. Valentine Joe Stradwick. Ik ga jou hier... Ik twijfel tussen een of anderhalf punten, want het is Joe Stradwick. Niet Valentine Joe Stradwick. Ja, ik geef je wel anderhalf puntje voor. Kijk, dat vind ik tof. Kijk, maar dat zat ik toch wel even met logische nadenken goed dichtbij, hoor. 3 van de 4, dat is 7,5. Ik zou tevreden zijn voor mijn toets, hoor. Ik teken ervoor. Ja, met deze quiz is deze aflevering ook direct afgelopen voor ons. Luc, ik wil jou bedanken voor wat je hebt bijgedragen. Ja, jij ook bedankt. Dankjewel. Ik dank jullie allemaal voor het luisteren. En vergeet niet te abonneren. En we zien jullie terug bij de volgende aflevering, waarin ik jullie zal meenemen naar het doden. Goede avond, goede middag, goede ochtend. ***