Vấn đề Myanmar tạo ra nhiều thách thức đối với Lào trong năm chủ tịch ASEAN 2024

According to former Indonesian Foreign Minister Makti Natalegawa, ASEAN is experiencing more division than unity, posing a threat to the organization. The political crisis in Myanmar, which began with a military coup in 2021, has led to ongoing instability. ASEAN plays a crucial role in resolving the political turmoil in Myanmar and has agreed on five points to bring peace and stability to the country. However, there are concerns about the commitment of Myanmar's current government to these points. ASEAN's role and effectiveness in this situation are being questioned. Laos, the incoming ASEAN Chair for 2024, faces challenges in effectively resolving the Myanmar situation due to ASEAN's non-interference principle, support for the military regime in Myanmar from some ASEAN countries, and lack of readiness from relevant parties in Myanmar to find peaceful solutions. Despite this, Laos emphasizes the importance of maintaining political stability in all ASEAN member states, encourages dialo Theo quan điểm của tôi, ASEAN đang có một sự chia rẽ hơn là đoàn kết. Đây là một phép thử, nhưng cũng là một mối đe dọa hiện hữu đối với cả tổ chức. Cựu Bộ trưởng Ngoại giao Indonesia Makti Natalegawa trước thềm Hội nghị Thượng đỉnh ASEAN lần thứ 43 thể hiện quan điểm. Cuộc khủng hoảng chính trị bắt đầu bằng việc lực lượng quân đội tức quản chính phủ nước này diễn ra vào năm 2021 đã dẫn đến tình trạng bất ổn kéo dài tại Myanmar. Đến nay vẫn chưa có một giải pháp thỏa đáng nào dành cho đất nước này. Trong đó, với vai trò là một mắt xích quan trọng có thể giúp Myanmar giải quyết khủng hoảng hiện thời, những nước đi của ASEAN tác động mạnh mẽ đến tình hình nội bộ của quốc gia thành viên này. Châm ngòi bất ổn Vào ngày 1 tháng 2 năm 2021, quân đội Myanmar, Tatmadaw, đã tiến hành một cuộc chính biến trong chính phủ. Theo lý do chính thức mà Tatmadaw đưa ra, lực lượng này nghi ngờ có sự gian lận đối với kết quả tổng tuyển cử vào tháng 11 năm 2020. Với chiến thắng áp đảo của Đảng Liên đoàn Quốc gia vì Dân chủ, NLD, do cố vấn nhà nước ông San Suu Kyi dẫn dắt. Kể từ đó, lực lượng quân sự đã tiến hành những biện pháp cứng rắn đối với bất kỳ lực lượng đối lập nào tại quốc gia này. Theo Hiệp hội Hỗ trợ Tù nhân Chính trị, một tổ chức phi lợi nhuận của Myanmar theo dõi tình hình khủng hoảng, đã có ít nhất 4.185 thường dân và các nhà vận động thuộc phe đối lập đã thiệt mạng kể từ tháng 2 năm 2021. Có thể nói, Myanmar đang ngày càng xa lầy trong cuộc khủng hoảng chính trị. Từ lâu, đất nước Đông Nam Á này đã gặp phải rất nhiều khó khăn trong việc phát triển đất nước bởi các biện pháp trừng phạt kinh tế. Giờ đây, nước này lại phải chứng kiến cuộc xung đột leo thang giữa quân đội với các nhóm liên minh chính trị đối địch cùng các tổ chức vũ trang sát tộc. Phép thử dành cho ASEAN ASEAN đóng một mắt xích quan trọng trong việc giải quyết mất ổn chính trị tại Myanmar, bởi đây là diễn đàn đa phương hàng đầu khu vực và là sợi dây kết nối giữa các quốc gia thành viên, trong đó có Myanmar. ASEAN nhấn mạnh sự ổn định chính trị tại các quốc gia thành viên là tất yếu nhằm đảm bảo vai trò trung tâm của cộng đồng ASEAN trong việc giữ hòa bình và ổn định khu vực, đồng thời nâng cao vị thế và uy tín của tổ chức này trên trường quốc tế. Khi lực lượng vũ trang tại Myanmar bắt đầu mạnh tay với các cuộc biểu tình, ASEAN đã mời Minh Ung Hê Linh người đứng đầu chính quyền quân sự Myanmar đến hội nghị cấp cao diễn ra vào tháng 4 năm 2021 tại Jakarta. Tại đây, đồng thuận 5 điểm đã được ra đời với nỗ lực đưa đến hòa bình, ổn định cho Myanmar. 5 điểm thống nhất về vấn đề Myanmar gồm, 1. Chấm dứt ngay lập tức bạo lực tại Myanmar, 2. Đối thoại mang tính xây dựng giữa tất cả các bên, 3. Bổ nhiệm đặc phái viên ASEAN hỗ trợ tiến trình hòa giải, IV. Cung cấp viện trợ nhân đạo, 5. Thực hiện chuyến thăm của đặc phái viên đến Myanmar. Đồng thuận này đã được Tổng Thư ký Liên Hợp Quốc Antonio Guterres hoan nghênh tại Hội nghị Thượng đỉnh Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á, ASEAN, Liên Hợp Quốc lần thứ 12. Ông đánh giá cao sự hỗ trợ mạnh mẽ của các nước thành viên ASEAN đối với nhiệm vụ của đặc phái viên chịu trách nhiệm trong tiến trình hòa giải tại Myanmar. Bên cạnh đó, ASEAN cũng đảm bảo tính tuân thủ đồng thuận 5 điểm đối với các quốc gia thành viên thông qua báo cáo đánh giá thường nguyên. Tính đến nay đã có 2 bản đánh giá chính thức. Cụ thể, báo cáo năm 2022 do Campuchia làm chủ tịch có một vài điểm đáng chú ý như sau. 1. Các nhà lãnh đạo ASEAN đã nhìn nhận Myanmar là một phần không thể tách rời khỏi khối. 2. Khẳng định ASEAN thực hiện trách nhiệm trên tinh thần của hiến chương ASEAN và kêu gọi các bên giải quyết xung đột bằng biện pháp hòa bình. Đối với bản báo cáo năm 2023 tại hội nghị thượng đỉnh lần thứ 43, ASEAN ghi nhận vai trò tiến tạo một môi trường thuận lợi của Indonesia chủ tịch ASEAN 2023 để các bên liên quan thực hiện đàm phán hòa bình, đồng thời đánh giá cao sự giúp đỡ của cộng đồng quốc tế và Liên Hợp Quốc nhằm giúp ASEAN thực hiện nghĩa vụ của mình. Tuy nhiên các nhà lãnh đạo ASEAN cũng quan ngại về cam kết thực hiện đồng thuận đối với giới chức Myanmar hiện tại. Điều khoản đầu tiên về chấm dứt bạo lực tại Myanmar đã nhiều lần bị vi phạm khi các cuộc tấn công nhắm vào dân thường vẫn diễn ra và số liệu thương vong ngày càng tăng. Hiện những người đứng đầu đất nước chưa thể hiện hết tinh thần tích cực, chủ động về việc đem lại hòa bình và ổn định cho quốc gia này. Thậm chí, hội đồng hành chính nhà nước, SAC, do quân đội Myanmar thành lập chưa tạo điều kiện để các đặc phái viên của ASEAN gặp bà Aung San Suu Kyi trong khi phía ASEAN vẫn đang nỗ lực liên lạc với các bên liên quan. Biểu hiện thiếu thiện trí của Myanmar làm dấy lê nghi vấn về tính hiệu quả của đồng thuận và vai trò của ASEAN trong tình thế này. Thành viên Hạ viện Indonesia, Mercy Baren cho biết rằng nếu ASEAN thực hiện thỏa thuận theo lối mòn thì chính ASEAN đã đồng tình với cuộc khủng hoảng nhân đạo tại Myanmar. Với các bên liên quan mà đồng thuận nhắc đến, Chính phủ Thống nhất Quốc gia, NUG, bao gồm các nhà lập pháp thất thế tại Myanmar đã lên tiếng mạnh mẽ rằng ASEAN nên công nhận NUG là đại diện thực sự của Myanmar. Bộ trưởng Ngoại giao NUG Jim Maung cho biết thêm, ASEAN nên và phải tham gia với các bên liên quan khác nhau, không chỉ với chính quyền quân sự. Vậy, có nên hay không việc thiết lập một phương thức mới thay thế cho đồng thuận 5 điểm, và ASEAN cần có thái độ như thế nào? Liệu Lao Chủ tịch ASEAN nhiệm kỳ 2024 sẽ đưa ra câu trả lời thỏa đáng cho vấn đề đang là ưu tiên hàng đầu của cộng đồng ASEAN? Hy vọng về một phiến cảnh mới. Tại lễ bế mạc hội nghị thượng đỉnh ASEAN lần thứ 43, Tổng thống Indonesia Joko Widodo đã trao búa Chủ tịch Luân phiên ASEAN 44 cho Thủ tướng Lào Sone Seisy Phan-don. Chỉ còn chưa đầy một tháng nữa, Lào chính thức kế nhiệm Indonesia, trở thành Chủ tịch ASEAN trong bối cảnh khu vực có nhiều phức tạp mà bài toán ra rằng vẫn là vấn đề Myanmar. Bất chấp những nỗ lực của các Chủ tịch trước đó như Brunei 2021, Campuchia 2022 và Indonesia 2023, vẫn còn tồn tại nhiều thách thức cho Lào trong việc giải quyết tình hình Myanmar một cách hiệu quả. Thứ nhất, ASEAN hiện chưa có hành động cụ thể vì tổ chức vẫn còn bám giữ nguyên tắc không can thiệp vào công việc nội bộ của các nước thành viên. Thứ hai, nhiều nước trong ASEAN ủng hộ lực lượng quân đội cầm quyền tại Myanmar. Thứ ba, các bên liên quan tại Myanmar vẫn không sẵn sàng tìm ra giải pháp hòa bình và cam kết thực hiện chúng. Thứ tư, các cường quốc khác nhau không ngừng ủng hộ các bên đối lập, vốn làm phức tạp thêm tình hình hiện nay. Mặc dù vậy, tuyên bố chính thức của Lào từ khi cuộc chính biến nổ ra đến nay không thay đổi. Trước hết, Lào vẫn nhấn mạnh tầm quan trọng của việc duy trì ổn định chính trị ở tất cả các nước thành viên ASEAN. Thứ hai, Lào khuyến khích tất cả các bên liên quan tham gia vào một giải pháp hòa bình thông qua đối thoại, hòa giải. Cuối cùng, Lào sẵn sàng hợp tác chặt chẽ với các quốc gia thành viên ASEAN để hỗ trợ tạo nên một môi trường thuận lợi nhằm đạt được hòa bình và ổn định lâu dài ở Myanmar. Trong hội nghị thượng đỉnh lần thứ 43, Thủ tướng Lào Si Phan-don cũng cam kết tiếp tục những nỗ lực của Indonesia trong việc xây dựng một ASEAN kết nối và kiên cường, mở rộng quan hệ đối ngoại của ASEAN, củng cố vai trò trung tâm và sự thống nhất của khối, đồng thời xây dựng cấu trúc khu vực vì ổn định, hòa bình và phát triển trong khu vực. Trước nhiều ý kiến xoay quanh vai trò của ASEAN trong các vấn đề hiện tại, Tổng Thư ký ASEAN đương nhiệm cao kim hơn vẫn luôn khẳng định, tôi không nghĩ chúng tôi có bất kỳ sự chia rẽ nào về Myanmar. Điều đó rất rõ ràng. Có sự thống nhất về cách ASEAN tiếp cận Myanmar, và nó có nghĩa là chúng tôi sẽ tiếp tục hợp tác với Myanmar.