24

Қатерлесікпін симптомдары және оны ерте сағысында анықтау. Біз әдетте жақындарымыз бен туыстарымыздың денсаулығына байланысты бір келингсіз жайыттар орнала қалса, бірден алаңдап, дәргерге бағыттап отырамыз. Бірақ өзімізге келгенде, дәргерге баруда кейінге қалдырып, артын күтіп, тіпті амал болса, өзі жазылы кететін шығардеп, Негізі, мұндай әрекеттер дұрыс емес. Үйткені бастапқыда оныша қауіптіп олып көрінбеген мәселелер кейінен қатерлесік ауруының симптомына айналып шыға келуі мөмкін. Сондықтан, өз өміріңіздің қонышын. Әр сәтіңізді дұрыс бағалай білгеніңіз абзал. Жыл сайын әлемде 20 миллиоңға жу қатерлесік ауруы дияғнызы қойылады. Оның жартысы диағнызы анықталғынан кейін бір жылдан соң емесе одан да ерте уақытта көржіміп жатады. Қатерлесік ауруының емдеу әтістері сонға 20 жыл үшінде түбегілі өзгерген жоқ. Олар көвінесе ісіктерді хирургиялық жолмен алып тастауды. Сәулелік терапияны және өтті дәрлерді қолдана отырып, сік жасушаларын жойуға негізделген химия терапия деп аталатын әтістерді қолданады. Дегенмен бұл емдеу түрлері бойынша науқастар жанама әсерлерге байланысты көб-азап шегіп жатады. Сонғы жылдары әзірлінген таргетті дәрі дәрмектер қатерлі сік жасушаларын жойуға қабілетті. Сонмен қатар, науқастың өз иммундық жасушаларын сікпен күресуге көмегін күшійтетін жаңа әтістер жасалды. Алайда олардың қона өте жоғары, және олар қатерлі сікке шалдыққандардың аз бөлігіне ғана көметтеседі. Сонғы жылдары қатерлі сікпен күресу үшін жасалған дәрі дәрмектердің 95%-ға жоуға үш жүзінде тиімсіз және көвінесі пациенттер үшін токсикалық олы болып табылады. Тіпті сенімді нәтиже көрсеткен дәрлердің 5%-ы да пациенттердің өмірін орта ісетпен бірнеше айғағана ұзарты. Сонымен қатар әлемде қатерлі сік ауруымен ауыратындарды емдегі кететін жылдық шығын 150 миллиард долларды насадекен. Мұның бәрі осы қауіпті ауруымен күресте басындықтарды қайта қарастыратын кез кергенін аңғартады. Сонғы 35 жыл үшінде дамыған елдерде қатерлі сік ауруымнан болатын өлім 20%-ға төмендеді. Алайда бұл емдегідің ти енділігі немес, негізмен, диагноздың ерте қойылуымен байланысты болды. Мұндай қауіпті ауруымен күрестеудің ең жақсы әдісі, оны бастапқы сатысында ең жақсы қонатын кезінде анықтау. Белгілі бір дәрежеде адам оны өз бетмен жасауына да болады, қатерлі ісік процесінің белгілеріне мұқият назар аударудың арқасында қол жеткізуге болады. Өмірде біз көл бейлей бермейтін қатерлі сіктің симптомдары. Төменде кейде ағзамыздың зақындан ғанын басқа аурулар мен шатастырып алмас үшін, әрі сол белгілерге үстірт пара бөтбеу үшін, қатерлі аурулардың нақты симптомдарын сипаттап жаздым. Олар қатерлі ісік ауруы мен басқа да ауырсырғат пүрлерінің белгілері болуы мүмкін, сондықтан онындай белгілер бойыңызда біліне қалса, дереу дәргерге барып тексерліміз. Мұна естен шығармаңыз? Себепсізден себепсіз салмақтың түсіуі. Тамақты бұрынғыдай қалыпты жеб жөсемізді, не белгілі бір спорттық жаттығыларды орындамасанызда, белініз жүніш керіп, бұрын кейген шалбарларыңыз бен көліктеріңіз денеңізге қолпылдап қалып жататын тездер болуы мүмкін. Телісетін шығарсыз, орта ісетпен алғанда әйілдердің жартысына жуығы ешқандай жатты ұжасамайық, диета ұстамайық, түтті жұмыста мүлдем ашуламбайық салмақты сөп жатқанын сессе, іштей қуанып жүреді. Кейбір еркектерде аздап арқытағанға қасып олмайды. Дегенмен, денеге, мінсіз үйлісетін көлік немесе костюмді көріп бәрі тұрыстеп айтуға негі жоқ. Әрине, бұл стреске немесе қалқанша безінің проблемаларына байланысты болуы мүмкін. Бірақ, жоспарланбаған 4 килограммнан артық салмақ жоғалты ұйық безі. Асказан, тоғы шек немесе өппе қатерлесігінің дамуын көрсететін аланда тарлық симптом болуы мүмкін. Мұндай өзгерістердің себебін қалай анықтауға болады. Дәргерге барыңыз. Ол сізге қант алдамасының және басқа да тексерулердің көмегмен дұрыс, және уақытылы диагноз қойуатырыса, мүмкін, толық тексеруден кейін ол сізге көп деймалуыды ұсынып немесе эндокринолог бен кеңесуде тапсыруы ақтеймал, өткені салмақтың көп түсіуі қалқанша безінің жұмысындағы ақауларға байланысты да болып жатады. Дегенмен, маңызды себепті жіберіп алмау үшін қауіпсіз шараға бет бұрғандырыз. Әдеттегіден түс шаршау. Бұлай шаршау сіздің ауыр жұмысаптасынан кейінгі шаршауыңызға ұқсамай. Мансап отбасы балыларға және туыстарға камкорлық жасау. Солармен қатар, хоббиде бар, достармен және жақын адамдармен идеалдық қарымқатна сорына туа деген ұнтылыз. Осылардың бәрі қабарта сіккептенден кейін, көп адамдар тез шаршаудың бұлан симптомын бірден түсімбейді. Байқасаңыз, одаң демал сүкіндеріде құтылу мөмкінемес. Егер сіздің шаршағаныңыз басылмаса, тіпті ұйқыңыз жақсы ғансада, күніңізді сүйіктісіңіз бен, немесе отбасыңыз бен көңілді өткісеңізде, сейінмесе, онда оны алан да тарлық жағдайдеп санаған жөн. Егер осылай үнемі шаршап жүретін болсаңыз, онда міндетті түрде дәрігермен кеңесуыңыз кере. Ал егер күші немесе үлкен дәретіңізде қамбай қалса, онда тіптен маңызды мәселе туындады дейберіңіз. Көп күдірменіз, дереу дәрігерге барыңыз, және оған жасырмай өз басыңыздағы жағдайларда айтып беріңіз. Бұл сіздің өміріңіз үшін аса маңызды. Денекызуының көтерліуі Әдетті инфекция кезінде денекызуы көтерілсе ол дұрыс. Ол кезде сіздің ағзаныз бактериялармен немесе вирустармен дербес, және тиімді түрде күресіп жатыр деген сөз. Алайда егер сізді ишқандай себепсіз бүніемі денекызуыныңыз көтеріліп тұратым болса, және термометрді денеңіздің күзуының жоғарлағана қасталса, бұл лекемияның және басқа да қан көтерлі үсігінің белгілері болуы мүмкін. Ойлан бастан дәргермен кеңесіңіз? Лимфа түйіндердің өзгеруі. Лимфа түйіндер іссе, яғни мойындағы қолтықтағы және дененің басқа бөліктеріндегі бошақ түріндегі лимфа түйіндер ісінсе бір дене дұрыс еместеғен белгі. Негізі? Ағза ангинамен емесе суғы түйімен көреседі. Бірақ лекемия және лимфомасияқта қатерлі сүктің бір қатар түрлері болып қалуы даға жәбемес, олар лимфа түйіндердің өзгерімен консистенсиясының ұлғайымен көрініс береді. Созымалы жөтіл? Жөтіл негізінен мүлдем зиянсыз болып көрінеді. Ол көгінесі балыңыздақты артық жеп қойғанда, суық-суу шыбалғанда мазалайды. Сонымен қатар егер сіз темекі шекпесенізде, жөтіліңіз өдеп баражатса, аяғы суықтың салдарының асқынуына алып барады. Алайда егер жөтіл терең ауыр болса, дем алудың және тұны салудың азайуымен бірге жөрсе, және ол үшінші төртін шаптадан астамуақытта кетпесе, қақықтан қаңыздері көрінсе, дереу дәргерге барыңыз. Бұл жөтілдің себебі өппенің қатерлі ісігінен болуы мүмкін. Дәл диагноз қойу үшін дәргер сынақтарда және өппенің реймкенін сұнады. Осыдан кейін ғана ембеуді бастауа болады. Сүпбездерінің қатайуы және басқа да өзгерстер. Әйілдердің сүпбездерінің қатайуының бәрі білдейіқ қатерлі ісіг ауруымен байланыстымез. Бірақ мұндай өзгерстер маманың жүйелі бақылауын қажет еде. Тек сөйтсеніз ғана, сіз аурудан қорқпай, тол қанды өмір сүруге ұмтыла ласыз. Сондықтан сүпбездерінде кезгерген өзгерст бола қалса, емізік мүлшері күрт ұлғайса, немесе кішірейп кетсе, омыраудың күсі өзгері бастаса, емшекте қал менге пайда болса, омыра болшы ғеттері өздігіне қатайып кетсе, дереу дәрі-дерге көрсетіміз. Қатерлі ісіг жасыр налады? Айтпақшы, сүпбездінің қатерлі ісігі сирек кезгесетін болса да, ерлердеде кезгеседі. Осы мәселеге қатысты білмес тікпен, күмәншілдікке байланысты, ер адамдарда бұл обырдың түріне әдетте, әбден асықынып кепкенде диагноз қойылып жатады. Сондықтан егер сізді бір нәрсе мазаласа, дәрігермен кенесіңіз. Қал мен бердің өз жерінің, пшынының және түсінің өзгеруі. Егер денемізді кенеттен мен пайда болып, ақырында бөсе бастаса, немесе түсі өзгерсе, есіңіз шығып дауырға бай, дереу дәрігерге барыңыз. Бұл тері қатерлі ісігінің жалпы тағылған білгілерінің бірі болып табылады. Ең алдымен тіңнен аздаған бөліп кесіліп алынады. Мұна биопсия тәсілі де батайды. Содан кейін нақты диагноз қойып, ауыр асқынуылардың алдыналу мүмкін болады. Жұтнудың қиындауы. Негізі, мұндай жағдай адамдардың барлығында болады. Көптеген жағдайларда жұтну қиындығы уақыт шағана қобылыс болып табылады, және тез жазылады. Мүмкін, суық түйіп, тамағыңыз ауырған шығар. Егерде жұтну қиындықтары сізді мазалауын доғармаса, тіпті сіздің құсуыңызға себепкер болып жатса, ол аз дегендей ешқандай себепсіз салмағыныз төмендеп кетсе, бұл өңеш немесе асқазанын қатерлі сірінің белгілері болуы мүмкін. Дәл деғініз қойу үшін және сізді бойыңыздағы күмәнден арлыту үшін дәргерден сауылығыңызды тек серіп, реймпкен немесе эндоскопиядан өтуге жіберуі мүмкін. Қыжыл, хуырлған, ашша, майлы тағамдарды көк жейсіз бе? Әлде үнемі алкағүл үшесіз бе? Немесе үйіңіздеді жұмысыңызда да қиынтықтар көбейіп кетті ме? Жоқ ба? Онда алдымен алкағүл үшуды тоқтатыңыз, және көріңген нәрсеге алаңдай бер мөлге тұрысыңыз. Егер бұл амалдар көмектеспесе, дәргерге барып көрініңіз. Жөнсіз қыжыл асқазаның, өнештің немесе ішектің қатерлі ісігінің белгісі болуы мүмкін. Сонымен қатар, қыжыл барет синдромының симптомы болуы мүмкін. Ол, гастроэзофагиялдар рефлюкс ауру деп аталатын сирек кездесетін, және өте ауыр асқынулардың бірі болып табылады. Иштің кейбігі және денес алмағының артуы. Көптеген әйілдерде постмена паузадан кейінгі кезенде сүйікті күйлілгі тарылып қалғандай болады. Бірақ әңгіменің басын бірден ашы балайық, негізі біздің айтайын дегеніміз, одаң маңыздырақ нәси. Мысалы, сіз бұрынғыдай тамағышып жүребересіз. Спортпенде шоғылдан асыз. Кенеттен үшіңіздің кеуіп тұрғанын байқайсыз. Иә, түтті таразыға қарасаныз, ол салмағыңыздың 2-3 килограмдай артып баражатқанын көсетеді. Үшіңіздің кепкені кетемедеп ұшаптаға дейін күтсегіңіз, оның қайтар түріп олмайды. Одан сайын көлемін үлкейте бастайды, не істегі берек. Ойланудың қажеті жоқ, дәргерге барыңыз немесе өз жағдайыңыз туралы бірден телефон ақылы баяндап беріңіз. Денедегі мұндай реакция сүтбезінің, тоқшептің, асқазан ішек жолдарының, аналық бездердің, үйхі бездің немесе жатырдың қатерлі ісік ауруының белгілері болуы мүмкін. Ұқтимал белгілерге байланысты дәргер сізді тексеріп шығады және нақты диагнозды қойады. Қынаптан циклден тұскан кету. Денемізді етекір кезеңі арасында не болатының әрқашам бақыланыз. Халпты айлық циклдан тұскеткен қан көптеген себептерге, соныншын де жатыр мойны обырна байланысты болуы мүмкін. Келес айды көппеңіз. Дәргерге барып, қажетті зерттілгерден өтіп, нақты диагноз қойдыр балыңыз. Зәр шығару проблем алара? Мұнадай үш сұрапқа шынайы жауап беріңіз. Сізге әсіресе түнде жии зәр шығару қажет болама. Мейсебіңіз түнде іш кейініңізге байқамай тамып, немесе, кәдімбідей ақып кетіп жүрген жоқпа. Кіші дәрет алған кезде қиынтықтар туындап, немесе, мейсебіңіз әлсіз шығып жүрме. Байқаныз, мұның бәрі қу ғасты безінің ұлғайуы және қатерлі үсік болып жүрмесін, дәргерге хабарласыңыз. Үлкен немесе, кіші дәретте қан араласып шығуы. Бұл қу, бүйрік немесе, тоқшы қатерлі үсігінің алғашқы және қайқын бергілернің біра. Бұл жалғы симптом болса да, сіз дереу дәргермен кездесуыңыз кере. Қатерлі үсіг ауруынан басқа, ұқсас проблемалар геморрой және зәр шығару жолдарының инфекцияларынан туындауы да ғажап емес. Қалай болғанда да туындаған аудқулардың себептерін тауып жою ғажет. Ауыз қуысындағы өзгерістер. Егер сіз ауыз қуысында қызылдау немесе ақшылдау дақтарда жии байқап жөрсеміз, онда бұл дәргерге бару керектігін білдіретін айқын бергі. Бұл әсіресе шылым шегетіндер үшін маңызды. Темекі тартып, насыпай ататын адамдарда ауыз қуысы обырның болу қауіпі жоғары. Ауызының сезімгері. Қатерлі ісік бастапқы кезінге көбінесе ауырмайды. Қалайда егер бір ай бұрын немесе, одаңда көб уақыттан бері сізді бір нәсе мазалап жүрсе, онда сіз міндетті түрде дәргерге баруыңыз керек. Егер ауызының көңілгеймен депресияның ашарлауымен бірге жүрсе, ерекше назар аударыңыз. Бұл комбинация үйхі безінің қатерлі ісігінің белгісі болуы мүмкін. Егер туысқандарыңыздың бірі үнде ауыру анықталған болса, онда тіптен мұхиат қаралуыңыз керек. Ешқашан, ұзақ уақыттық ауызынуға төзіп жүрі бермейміз. Бұл сіздің үміріңізді қытқаруы мүмкін, өткені ауызыну қатерлі сіктің нетастазды көптеген түрлерінің бірінің белгісі болуы мүмкін. Шаб ауымағындағы өзгістегі. Жұмыртқа қатерлі үсігінің біртінде, тамитін, простатит қатерлі үсігінең айырмашылығы ол бір түнде пайда болуы мүмкін. Сондықтан, егер қандайда бір нормадан ауытқуды байқасаңыз, дереу дәргерге қаралыңыз. Ол сізді тек серіп, қанд алдамасын жасай, және ішегі аймағын ультрадыбыстық зерттіуден өткізе. Қатерлі үсігті ерте диагностикалаудың болашақтағы технологиялары. Өкіншгі ғарай көгінесе қатерлі үсіг ауруының білгілері пайда болған кезде, немесе диагнозда анықтау үшін жасалған скрининг, текаптар жасау кезінде, ол енді емдей алмайтын сағысына көтерілі балады. Мұндай үсігтің тек бір сантиметрінің өзінде 3 миллиардқа жоу жасуша болады. Бұл рак жасушаларының сана айтарлықтай көктеген білгі. Оларда хирургиялық араласулармен және қатерлі үсігке қарсы дәрі дәрмектерді пайдалану мен, радиациялық терапия әдістерінің көмегімен де жою оңайға соқ байды. Соныңға тар бұл үндеттің басқа созымалы аурулардан айырмашылығы тіпті қатерлі үсіг тудыратын факторлардың әсерін жоюды қоспағанда да, бастал көпкен онкологиялық процесті тоқтату мүмкін емес. Сондықтан, ғалымдар кейін бі уақыттарда қатерлі үсіг процесінің алғашы білгілерін анықтайтын технологияларды жасауа тұрсуда. Қазіргетан да алда үлкенің үміт күттіру отырған бір әдістер – сұйық биопсия деген және молекулалық диагностиканың сондайық жасанды интелекті инновациялық технологиялар мен байланысты әдістер. Қатерлі үсіг жасушаларының тағы бір ерекшелігі олардың білімбей өсіуған емес, сонмен бірге, үсіг асқынып, оның барын анықтауы болатын молекулалардың өзіндегі тұтас бөліктер қаңға түсіп кетеді. Оларды қатерлі үсігтің биомаркерлері деп атайды, және оларға генетикалық молекулалар, ақуыз молекулалары, сондайық қатерлі үсіг жасушаларының тұтас бөліктері, экзосомалар жатады. Оларды қандан және диненің басқа сұйықтықтарынан табуа болады. Геномикалық және иммунахимиялық диагностиканың заманауи әдістері, мұндай молекулаларды өте түмен концентрацияларда анықтауға мөңкіндік береді. Және осылайша үсіг ауруын ерте сағысында анықтайды. Бұл кезде түттік шіғірым, араласулар үсігтерді қошаған сау түндерге айтарлықтай зиян тигізбестен жойалады. Бұл қатерлі үсіг биомаркерлері сұйықтық биопсия әдісін қолдана отырып анықталады. Әдеттегі биопсиядан айырмашылыға түндердің кесілігін қажетеп бейді. Яғни кейде жазатайын жарафат алуға, уақытындан өткізіп алуға апаратын жайықтардан сақтайды. Алайда сұйық биопсияның көмегмен алыңған қанмен биологялық сұйықтықтарды талдау гиномика, транскриптомика, протеомика, метаболизм және басқалар сияқты өте күрделі және өте мұқият зерттеу әдістерін қолдануы да талабетіп. Осы әдістердің көмегмен алыңған көп деген диагностикалық мәніметтерге талдау жасау үшін сандық технологиялар, әсіресе жасанды интелектіна осы кезде сүке жарайды. Осы байша ғылымей жетістіктерді біріктірсе, қатерлі ұсық ауруларын алғашқы саптыларда анықтайтын тиімді технологияларға қол жеткізуге болады. Мысалы, бұл медициналық құрлығына бұл айша елістетсеп болады. Қауіпті аудқуыларды. Оның жүнде қатерлі ұсық жасушаларның пайда болуын уақытында анықтау үшін өміріміздің параметрлерін үнемі қадағалап отыратын бір кеудешедеп есептейді. Оның жүнде бір неше жүздеген биосенсорлар түгілген. Яғни олар қатерлі ұсықтың биомаркерлерінің пайда болуын үнемі қадағалап отыратын. Сондайық құрамында арнай арак жасушалар мен сыңырлетін қасиеті бар химиялық таблеткаларды пайдаланса болады. Ол кезде кіші дәрет сындырған кезде, дәрет қанаға оңғымасына арнайық ұрлығыны қойу арқылы, соған түске несептің өзгеруінен химикаттардың қатынасын анықтауға болады. Қатерлі ұсық жасушаларның бергілерін деммен жұтылған ауада да анықтауға болады. Бұл технологиялардың дамуы әр түрлі саладағы мамандардың, онколықтардың, генетиктердің, радиолықтардың, молекулалық биолықтардың, нанотехнологтардың, биомедициналық инженерлердің, жасанды интелект пен биоинформатика саласындағы мамандардың ынтымақтастығы нәтижесінде пайда болуды. Бұлардың нәтижесінде бірегей мүмкіндіктері ашылуды. Мысалы, қазір әйіл адам балатуа бастағынан бастап, Ағзадағы кезгерген ауытқуларды. Оныңшынде генетикалық ауруларды. Қатерлі үсік ауруын анықтайтын арнайы микроскопиялық құрлығыны имплантациялауға болады. Олар Ағзада қандайда бір жайсыз жағдай пайда болған кезде, дереу үсіктің орналасқан жері туралы сигнал беріледі. Қазетті дәрі дәлмектің түрі және қатерлі сіктің алғашқы бергілерін жойу үшін қазеттозалар қабылдау туралы нақты нұсқаулар береді. Мұндай жетістіктер, әрине, жақсы. Дегенмен, бүгінде жүкті ананың қанда бұзылған дұх молекулаларын анықтау арқылы ұрқтаға генетикалық ауруларды диагностикалауға ұқсас әтістер бар. Осылайша, дауын синдромы мен ұрқтың басқа да генетикалық ауыт ұларға ешқандай манипуляцияласыз, немесе оталық араласосыз диагноз қойуа болады. Ендіше, неріктен бұл принципті қатерлі сіктің ерте диагностикасында қолдан басқа? Адам ағзасы, негізінде, өмірді болашақ орпаққа беруге бақытталған миллиард таған жасушалардың уақытша колониясы болып табылады. Адамзат өмір сүрген кезде, ол әрқашан қатерлі сікпен күресетін сияқты. Адамның атам заманан келе жатқан, ең қаты кез және айлакер жауы қатерлі сікпен күрес философиясында қашанда эмоционалды мазмыңға ие болады. Жалпы, адам баласының өмірі диалектикалықтырғыдан ғылыми таныммен тұғыз байланысты, сол үшінде біз биомедицина саласындағы көптеген заманови инновацияларда адам игілігіне жаратып жатқан онкология ғылымына қарыздармыз. Болашақта осыған деңкелі жатқан қатерлі сік ауруымен күресте, біз ғалымдардың тапқырлығына, олардың қажырлы еңбегіне, хайсарлығына жеткен жетістіктерінің қуанышының ұштасуына байланысты әңбебап шешімдерге деген ұмтылысына сүйінеміз. Әрине, бұл арада сіз теп ғалымдарға ғана иек артып отыра бермей, ендігі өмір жолыңызда темекі шегуді доғарып, дұрстамақтануды, спортпен шоғылдануды жолға қойып, және теріні күн сәулесінің қорғап, қатерлі сік ауруының алдыналу үшін қандайда бір қолданылатын шарап олса, соны барынша ұстанып жүруге тұрысуыңыз керек. Иә, бұл ай-экспедицияс емес, бірақ мұндай шаралар жүздеген мұн адамдардың өмірін құтқаруы мүмкін. Жапон жазушысы Харуки Мураками өз сөзінде бұлай дегенекен, түптіп келгенде, адам баласы, тек кендердің тасымалдаушысы ғана, одан басқа ештен емес. Біз жер бетіні өмірге келгенде жасылық пен жамандық туралы еш ойламаймыз да, бақытты боламыз ба, жоқыз ба, оған да мәң бермейміз. Біз тек кендерді ұрпақтан ұрпаққа жалға ботырамыз, жалға ботырамыз.