Renesans - geneza, rozwój i szkoła burgundzka

In this podcast, the history, development, and main genres of music in the Renaissance period are discussed. The period is defined as the cultural rebirth of the arts and sciences in the 16th century. The podcast is divided into four episodes, covering general characteristics, composers of the Burgundian School, music in other countries, and the development of music in Poland. The Renaissance was a time of discovery and a focus on the value and impact of music. The podcast also includes examples of Renaissance music. The first episode focuses on composers from the Netherlands and their use of vocal polyphony techniques. The podcast concludes with examples of the popular secular genres of the time, such as chansons and madrigals. Kirie eleison. Witajcie. W dzisiejszym materiale chcielibyśmy wam przedstawić historię, rozwój i główne gatunki muzyczne uprawiane w okresie renesansu. Materiał ten jest kontynuacją serii historia muzyki. Jeśli nie widzieliście jeszcze naszych poprzednich materiałów o muzyce średniowiecznej, linki do tych filmów umieścimy w opisie tego podcastu. Ponieważ jest to szerokie zagadnienie, podzieliliśmy ten materiał na cztery podcasty. W pierwszym odcinku przedstawimy ogólną charakterystykę tego fascynującego okresu w historii muzyki oraz opowiemy wam o kompozytorach Szkoły Burgunskiej. W kolejnych przedstawimy muzykę tworzoną w innych państwach oraz naturalnie zaprezentujemy rozwój tej muzyki w Polsce. Oczywiście w podcastach nie zabraknie również przykładów muzycznych, które pozwolą wam w pełni zanurzyć się w dźwiękach renesansu. Mamy nadzieję, że również i ten cykl okaże się dla was cennym źródłem wiedzy i inspiracji. Może najpierw wyjaśnijmy sobie, co oznacza ten termin. Polski termin renesans lub jak chcą inni odrodzenie pochodzi od francuskiego słowa renaissance, użytego przez Julesa Micheleta i Jacoba Burckharta w połowie XX wieku. Określenie to przyjęło się w wielu językach europejskich, w tym francuskim, angielskim i niemieckim. W języku włoskim funkcjonuje natomiast nazwa Rinascimento. Gdyby zapytać osobę zajmującą się badaniem tego okresu w historii, powiedziałaby ona, że była to epoka w historii kultury europejskiej obejmująca przede wszystkim XVI wiek, określany często jako odrodzenie sztuk i nauk. W trakcie tego czasu miały miejsce również takie wydarzenia jak wynalezienie druku oraz reformacja zapoczątkowana w Niemczech przez Marcina Lutra. Skoro już wiemy, co oznacza ten termin, spróbujmy określić ramy czasowe tego okresu w historii muzyki. August Wilhelm Ambross był pierwszym historykiem, który stworzył nowoczesną syntezę dziejów historii muzyki. W trzeciej części swojej pracy Geschichte der Musik przyjmuje nazwę renesans dla oznaczenia okresu historycznego. Podzielił tę epokę historyczną wewnętrznie na czasy kompozytorów działających w Niderlandach. Muzykę angielską i niemiecką w wieku XVI oraz muzykę pisaną we Włoszech w XV i XVI wieku. Ponieważ w jego koncepcji pojawiały się pewne nieścisłości i dysproporcje, poglądy Ambrossa skorygował następnie André Pirro. Podkreślił on przejściowy charakter szkoły weneckiej i cezurę w roku 1600. Do jego pracy nawiązywali późniejsi historycy. Mówiąc prościej, okres renesansu można zamknąć w ramach czasowych od około roku 1430 – 1600. Ponieważ jednak okres ten nie jest jednolity, zasadniczo można by go podzielić na dwa etapy rozwoju. Pierwszy okres to lata od 1430 do 1500, gdzie mimo widocznego jeszcze wpływu muzyki średniowiecza, zauważalne są już nowe tendencje w muzyce. Początek tej epoki uwarunkowany został pojawieniem się kompozytorów szkoły flamandzkiej oraz powstaniem techniki faubourdonowej. Drugi zaś okres obejmuje lata 1500 do 1600, kiedy to powstają nowe formy muzyczne oraz następuje rozkwit muzyki renesansowej. Renesans jako okres był epoką odkryć zabytków starożytnych, co wpłynęło na zainteresowanie antykiem i nawiązaniem do niego w wielu dziedzinach kultury. W renesansie zaczęto też uważać muzykę za sztukę, wynik wiedzy, umiejętności i talentu. Zwracano uwagę na wartość muzyki i na jej wpływ na człowieka. Tu kompozytor stał się mistrzem, teoretyk, natomiast jedynie osobą zajmującą się zapisywaniem i porządkowaniem zdarzeń. Głównymi gatunkami muzyki religijnej pozostawały formy wyniesione z średniowiecza, takie jak msza, oficjum będące formą dramatyczną uprawianą już w średniowieczu. Była ona wykonywana jako część obrzędów liturgicznych, ale nie należała do kanonicznych składników nabożeństwa. Do tej formy możemy zaliczyć magnifikat, psalmy, hymny czy antyfony. Popularną formą uprawianą w renesansie pozostał również motet. W muzyce świeckiej dominowały pieśni, francuska chanson, włoski madrygał oraz popularne utwory w prostej, akordowej technice i nierzadko w tanecznych rytmach, frottola, balletto, villanella. Zacznijmy naszą opowieść od kompozytorów działających w Niderlandach w okresie od drugiej połowy XV do XVI wieku. Ze względu na trudności w zrównoważeniu kwestii pochodzenia etnicznego, dziedzictwa kulturowego, miejsc pracy i ówczesnej geografii politycznej, grupa ta jest często określana jako francusko-niderlandzka lub flamandzka. Kompozytorzy ci wywodzili się z kościelnych szkół chóralnych działających przy katedrach i kolegiatach. Wielu tych muzyków osiedliło się na dworze francuskim lub przeniosło się na dwory europejskie we Włoszech, gdzie nazywano ich ifiamingi lub oltremontani, co można przetłumaczyć na pochodzących zza Alp i w Hiszpanii, zwłaszcza we flamandzkiej kaplicy Habsburgów. Przedstawiciele tej szkoły stosowali technikę zwaną wokalną polifonią imitacyjną. Polegała ona na prowadzeniu kilku równorzędnych linii melodycznych, przy czym melodia podawana w jednym głosie podejmowana była także przez inne głosy. Występowało także przeimitowanie, które polegało na imitacji wybranego fragmentu tekstu w celu podkreślenia jego znaczenia. Przy omawianiu twórczości kompozytorów tej szkoły nie można zapomnieć także o tak zwanej mszy l'homme armée, która była charakterystyczna dla tych twórców. Było to polifoniczne opracowanie części stałych mszy, w którym została wykorzystana jako cantus firmus burguncka pieśń l'homme armée. Do dnia dzisiejszego zachowało się co najmniej 40 takich kompozycji różnych autorów. L'homme armée była popularną świecką pieśnią francuską z początków XV wieku. Jej tytuł można przetłumaczyć jako Człowiek Zbrojny. Pochodzenie tej pieśni nie jest znane. Posłuchajmy teraz dwóch przykładów muzycznych. Pierwszym będzie ta właśnie pieśń w wykonaniu Oxford Camerata pod dyrekcją Judy Lieber oraz fragment Kyrie pochodzący z mszy l'homme armée autorstwa Jacoba Obrechta w wykonaniu zespołu Kapila Flamenca. Zespoł Kapila Flamenca Zespoł Kapila Flamenca Zespoł Kapila Flamenca Kompozytorów działających w ramach tej szkoły dzieli się zasadniczo na kilka generacji. W zależności od źródeł będą to cztery lub pięć generacji. Pierwsza generacja obejmuje kompozytorów działających na przełomie 1420 a 1450 roku. Zalicza się do niej twórców takich jak Jean Tapissier, Guillaume Dufay, Gilles Banchois i Antoine Bussenois. Korzenie stylu pierwszej generacji obejmują zarówno wcześniejsze tradycje burguńskie, jak i style włoskie i angielskie. Posłuchajmy fragmentu utworu Ave Maristela autorstwa Guillaume Dufay w wykonaniu zespołu Pomerium pod dyrekcją Aleksandra Blachli. Zespoł Kapila Flamenca Zespoł Kapila Flamenca Zespoł Kapila Flamenca Zespoł Kapila Flamenca Zespół Kapila Flamenca Zespoł Kapila Flamenca Zespoł Kapila Flamenca Zespoł Kapila Flamenca Zespół Kapila Flamenca Zespół Kapila Flamenca Zespół Kapila Flamenca Zespół Kapila Flamenca Zespół Kapila Flamenca Zespół Kapila Flamenca Zespół Kapila Flamenca Zespół Kapila Flamenca Zespół Kapila Flamenca Zespół Kapila Flamenca Zespół Kapila Flamenca Zespół Kapila Flamenca Zespół Kapila Flamenca Zespół Kapila Flamenca Zespół Kapila Flamenca Zespół Kapila Flamenca Zespół Kapila Flamenca Zespół Kapila Flamenca Zespół Kapila Flamenca Zespół Kapila Flamenca Zespół Kapila Flamenca Zespół Kapila Flamenca Zespół Kapila Flamenca Zespół Kapila Flamenca Zespół Kapila Flamenca Zespól Kapila Flamenca Zespół Kapila Flamenca Zespół Kapila Flamenca Zespół Kapila Flamenca Zespół Kapila Flamenca Zespół Kapila Flamenca Zespół Kapila Flamenca Zespół Kapila Flamenca Zespół Kapila Flamenca Zespół Kapila Flamenca Zespół Kapila Flamenca Zespół Kapila Flamenca Zespół Kapila Flamenca Zespół Kapila Flamenca Zespół Kapila Flamenca Zespół Kapila Flamenca Zespół Kapila Flamenca Zespół Kapila Flamenca Zespół Kapila Flamenca Zespół Kapila Flamenca Zespół Kapila Flamenca