Xung đột Hamas – Israel từ những góc nhìn lịch đại và đồng đại - Phần 1

The conflict in Palestine has erupted after 75 years of injustice and violence. Under international law, Palestinians have the right to resist Israeli invasion, while Israel has the right to defend itself. The international community has a responsibility to address the injustice on both sides without supporting violent acts. The Middle East is a complex region with diverse ethnic and religious groups, and alliances can shift quickly. The recent conflict between Hamas and Israel has resulted in significant casualties. Israel has violated international law and oppressed Palestinians for years without facing consequences. Hamas has also committed war crimes, but their actions are a result of years of suffering. Israel has launched a full-scale attack on Gaza, causing civilian casualties and destroying infrastructure. The humanitarian crisis in Gaza has been exacerbated by Israel's blockade. The situation requires understanding and a commitment to peace from all parties involved. Phần một, lịch sử cuộc H.U.N.R. đột. Cuộc xung đột hiện nay trên vùng đất Palestine lịch sử đã nổ ra sau 75 năm của bất công và không kém phần vạo lực. Dưới góc độ luật pháp quốc tế, những người Palestine có quyền, và cả bổn phận, tiến hành kháng chiến chống lại cuộc xâm lược của Israel. Về phần mình, những người Israel cũng có quyền tồn tại và đáp trả những hành vi đe dọa an ninh của mình. Trong khi đó, cộng đồng quốc tế có trách nhiệm giúp giải quyết những bất công mà cả hai bên phải gánh chịu, điều không đồng nghĩa với việc ủng hộ những hành vi tàn bạo mà những cá nhân hai bên phạm phải. Tương tự, sự ủng hộ dành cho cả hai dân tộc Palestine và Israel không nên thể hiện qua quyền liễn thừa trách nhiệm cho các lãnh đạo của mỗi bên về những tội ác mà họ phạm phải, cũng như của những cường quốc thao túng đằng sau. Bài viết này không nhằm tổng hợp các diễn biến cụ thể và những số liệu cụ thể về cuộc xung đột hiện tại giữa Hamas và Israel đã và đang được hầu hết các phương tiện truyền thông quốc tế cập nhật đều đặt trong những ngày qua, mà hướng tới mục tiêu lý giải sơ lược tình trạng thu địch và xung đột liên miên trên bảnh đất Palestine lịch sử, những thách thức to lớn cho khát vọng hòa bình của người dân nơi đây, cũng như một số thông tin hay sự thật thường bị bỏ qua, cùng một số phân tích và dự báo triển vọng của cuộc xung đột phức tạp này. Nhận diện một số nhân tố chính trị Trung Đông vùng đất đa sắc tộc, đa tôn giáo. Trung Đông là một không gian bất ổn nơi rất nhiều vẻ nhóm, phe phái đối đầu lẫn nhau trong nỗ lực sinh tồn. Theo một cái nhìn đơn giản hóa, thế giới bên ngoài thường nhìn nhận khu vực này gồm có người theo các đạo Do Thái, Thiên Chúa Giáo và Hồi Giáo, nhưng thực tế phức tạp hơn rất nhiều. Mỗi một tôn giáo hiện hữu tại Trung Đông lại được hợp thành từ rất nhiều lưu phái rất khác biệt nhau. Đơn cử, tại châu Âu và vùng Maghreb tại Bắc Phi những người theo Thiên Chúa Giáo chỉ phân chia thành cơ đốc, chính thống giáo và tin lành, nhưng tại Trung Đông có hàng chục loại nhà thờ Thiên Chúa Giáo phân lưu khác nhau, và điều tương tự cũng diễn ra với đạo Do Thái và Hồi Giáo. Mỗi khi một chi tiết trong bàn cờ phức tạp đó thay đổi vị trí, tất cả những hội nhóm khác đều buộc phải dịch chuyển theo. Chính vì thế, những đồng minh ngày hôm qua rất có thể trở thành kẻ thù ngày mai, và những kẻ thù ngày hôm nay rất có thể đã từng là đồng minh trong quá khứ. Xuyên suốt nhiều thế kỷ, những lực lượng còn tồn tại ngày hôm nay đều đã từng trải qua cả thời gian sắm vai đau phủ lẫn những khi làm hạ nhân. Những người bên ngoài khi tới Trung Đông thường ưu tiên làm quen với những người có tương đồng về văn hóa hay tin ngưỡng với mình, nhưng thường bỏ qua hay ít được chuẩn bị để thấu hiểu lịch sử của những nhóm xác tộc tôn giáo khác. Với những người thực sự muốn thúc đẩy hòa bình, do đó, không thể chỉ đơn giản lắng nghe những người gần gũi hơn với mình, mà phải thừa nhận rằng hòa bình đòi hỏi những giải pháp không chỉ xử lý thỏa đáng những bất công đang gây ra đau khổ cho những người bạn của mình, mà còn xóa đi những bất công khác mà cả những đối thủ của họ cũng đang phải gánh chịu. Nhưng đây không phải là điều đang diễn ra tại đa phần của thế giới. Đơn cử như tại châu Âu, từ nhiều tháng qua người ta chỉ được nghe quan điểm của một số người Úc Raina phản đối người Nga, lập trường của người Armenia về người Ả Rắc Bài Gian và giờ đây chỉ là lập luận của một số người Israel thù địch với người Palestine. Cũng không nên quên rằng, trong số nhiều các nguồn thông tin ngược trích dẫn, một người đọc công tâm phải phân biệt được những luận điểm bảo vệ những lợi ích vật chất trước mắt với những lập luận bảo vệ quốc gia và những quan điểm khác dựa trên các nguyên tắc. Không dễ để nhận ra những khác biệt đó khi đề cập tới những nhóm người trên thực tế không theo đuổi niềm tin tôn giáo mà là chính trị, thân quyền nói cách khác là những người không bảo vệ một nguyên tắc trên hết đảo mà sử dụng các chiêu bài tôn giáo để giành chiến thắng. Dựa trên các nguyên tắc này, hãy cùng điển lại các sự kiện vừa và đang diễn ra tại bảnh đất Trung Đông đầy đau khổ này cùng bối cảnh của chúng. Sự kiện ngày 7 tháng 10 Vào lúc 6 giờ sáng ngày 7 tháng 10 năm 2023, phong trào kháng chiến Hồi giáo hay Hamas của Palestine tấn công Israel. Đúng vào dịp kỷ niệm 50 năm chiến tranh tháng 10 năm 1973 hay còn gọi là chiến tranh Yom Kippur theo cách gọi của Israel. Nửa thế kỷ trước, Ai Cập và Syria đã phát động một cuộc tấn công bất ngờ vào Israel để giúp đỡ người Palestine. Nhưng chính quyền theo AVI đã được triều đình Jordan báo chức và được Washington hậu thuẫn đã đánh bại quân đội của những người Ả Rập. Kết quả, Tổng thống Ai Cập khi đó ân ngửa El Shaddad đã quay lưng lại với những Ả Rập, còn Syria đánh mất cao nguyên cô lần. Chiến dịch vừa qua của Hamas bao gồm việc tấn công đồng loạt bằng dốc kết, với mục đích làm quá tải hệ thống phòng thủ vòng sắt của Israel, phối hợp với hơn 20 cuộc tấn công đường bộ và các hoạt động thâm nhập bằng dụ lượng. Đây là lần đầu tiên tại Palestine, những đợt bắn dốc kết nhắm được vào các sở chỉ huy của quân đội Israel nhằm tạo điều kiện cho cuộc đột kích trên bộ. Các hoạt động trên bộ này có mục đích trực tiếp là bắt giữ con tin nhằm đánh đổi với 1.256 tù nhân Palestine đang bị giam trong các nhà tù được bảo vệ an ninh cao của Israel. Tất nhiên, về tổng thể chiến dịch này hướng tới những mục tiêu chính trị rộng lớn hơn. Công tác chuẩn bị cho toàn bộ chiến dịch của Hamas, nói cách khác là việc thu thập thông tin tình bảo, đào tạo ít nhất 1.000 lính biệt kích và vận chuyển vũ khí cùng các phương tiện cần thiết, chắc chắn phải mất điều tháng, thậm chí là vài năm. Tuy nhiên, chỉ ít là theo những biểu hiện bên ngoài và phát biểu công khai, các bộ phận chỉ huy của Israel cùng các đồng minh phương Tây đã không lường trước được sự việc. Bất chấp thực tế là toàn bộ chiến dịch được Mohammed Ibb, chỉ huy cánh vũ trang của Hamas luôn trong tầm nắm của Mossad, cơ quan tình báo Israel, và mới tái xuất sau 2 năm ẩn mình, lên kế hoạch thực hiện. Phát hiện được nhưng không đủ khả năng đánh chặn đồng thời, Israel đã phải hứng chịu tác động từ ít nhất 3.000 quả nạn pháo trong tổng số 7.000 quả mà Hamas đã bắn trong ngày 7 tháng 10. Thậm chí lực lượng Hồi giáo này còn chiếm được vài xe tăng và bọc thét hiện đại bậc nhất của quân đội Israel, và kiểm soát được một cửa khẩu biên giới trong thời gian tấn công. Hành động quân sự quy mô và lớn nhất của lực lượng Hamas trong 50 năm qua đã khiến hơn 1.400 người Israel thiệt bạc, khoảng 2.000 người khác bị thương và 200 người bị bắt đưa về Gaza. Sau đó, những hành động đáp trả của Israel đã và sẽ gây ra những con số thương vong chắc chắn cao gấp nhiều lần những con số đó. Những gì vừa và đang diễn ra là hệ quả của 75 năm đàn áp và vi phạm luật pháp quốc tế. Trong cả giai đoạn đó, theo AVI đã vi phạm hàng chục nghị quyết của Hội đồng Võ An Liên Hợp Quốc mà không phải chịu bất cứ hình phạt nào. Israel như một nhà nước nằm ngoài vòng kiềm tỏa của luật pháp quốc tế, và không ngần ngại trong việc mua chuộc và sát hại hầu hết các nhà lãnh đạo chính trị Palestine. Israel cũng đã bóp nghẹt con đường phát triển kinh tế của Palestine, đồng thời thúc đẩy việc tạo ra một nhà nước Palestine chia rẽ để theo AVI có thể trực tiếp kiểm soát một phần. Những quất ức và chịu đựng chất chứa trong 75 năm đã chuyển hóa thành những hành vi tàn bạo của một bộ phận chiến binh Hamas, những người mang suy nghĩ rằng dù sao cộng đồng quốc tế cũng đã bỏ rơi họ từ lâu. Tất nhiên, không thể phủ nhận Hamas đã phạm những tội ác chiến tranh và những hành động như việc tàn sát 280 người tham dự nhạc hội tại Nova là không thể bảo chữa và tha thứ. Chỉ có điều những hành vi cực đoan đó không phải là vô cớ và cũng không phải là một chiều. Câu trả lời khốc liệt được chờ đợi của quân đội Israel đến ngay lập tức. Sau lời tuyên bố, Israel đang trong tình trạng chiến tranh của Thủ tướng Netanyahu và chiến dịch tìm diệt nhanh gọn những việc kích Hamas đã đột nhập trong chiến dịch ngày 7 tháng 10, quân đội Israel đã bao vây hoàn toàn giải Gaza, không kích dữ dội không ngừng nghỉ vào các công trình dân sự, thậm chí là các cơ sở nhân đạo. Đúng như tôn trị ban đầu và Bộ trưởng Quốc phòng Israel Iwab Galang đã để ra, tôi đã ra lệnh một cuộc bao vây toàn diện giải Gaza. Sẽ không có điện, nước, thức ăn và nhiên liệu và tất cả sẽ bị khóa kín. Chúng ta đang đấu tranh chống lại những con thú đội lốt người và chúng ta sẽ hành động tương ứng như vậy. Vậy khi Israel tiến hành một cuộc chiến tổng lực nhắm vào Gaza, vùng đất họ kiểm soát từ năm 1967 và cô lập cấm vận từ 17 năm qua, họ sẽ nhắm vào các mục tiêu nào? Ở đây không có căn cứ quân sự, không có hệ thống phòng quân không quân, không có hải cảng quân sự, không có xe tăng, thiết giáp, trực thăng, tàu chiến, và thậm chí cả hệ thống đường sắt cũng chẳng có. Không hề có một sự tương xứ nào giữa bộ máy chiến tranh đồ sộ và tinh nguyện của Israel so với Hamas và người dân Palestine. Và nếu ai còn phân vân về ý đồ trừng phạt tập thể mà Israel tiến hành tại Gaza trước khi tiến hành cuộc công kích bằng bộ binh, thì tuyên bố của Tổng thống Israel Isaac Herrock đã gạt bỏ mọi nghi ngờ đó khi khẳng định những người dân thường tại Gaza không phải là vô tội, với lập luận rằng họ có ý thức được và có liên quan tới cuộc tấn công của Hamas, và vì không nổi dậy lật đổ chế độ xấu xa đã cưỡng chiếm Gaza nên những người dân Palestine tại giải đất này cũng là những người có lỗi. Những con số thương vong dân thường, trong nó có gần một đửa là trẻ em, nhầy vọt qua từng ngày, những kỷ lục về số người thiệt bạn tại Gaza trong một ngày liên tục được ghi nhận, khoảng một phần ba nhà cửa và các công trình dân sự tại Gaza đã bị biến thành gạch vụt và tỷ lệ này sẽ còn tiếp tục tăng. Hoạt động viện trợ nhân đạo một nguồn sống quan trọng của người dân Gaza ngay cả từ trước cuộc chiến do các hoạt động kinh tế tại giải đất này bị Israel chặn đứng, các thảm kịch nhân đạo diễn ra liên tục khiến các nhà quan sát còn không kịp lên án. Chính quyền Israel khuyên cáo người dân Palestine tại Gaza di rời khỏi các khu vực bị không kích mà quên mất rằng họ chẳng thể đi đâu được nữa khi các bên giới trên bộ, trên không và trên biển đều bị Israel phong tỏa, cửa khẩu duy nhất với Ai Cập cũng bị không kích và pháo kích, trong khi bản thân Cairo cũng đã nhiều lần tuyên bố không muốn và không thể tiếp nhận số lượng người di cư có thể lên tới hàng triệu từ nước láng giềng. Chiến lược ép buộc di cư này chính là hình thức tái hiện thảm họa Nagba, cuộc thảm sát và trục xuất ồ ạt người Palestine khỏi lãnh thổ, và cũng là ngày Israel tự tuyên bố độc lập tại vùng đất cuối cùng mà người Palestine còn có thể quyết định hành động của mình. Trong khi đó Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc vẫn loay hoay chưa đưa ra được bất kỳ một nghị quyết nào ngay cả khi hiệu lực thực tế của nó bị nghi ngờ từ, trước khi ra đời dù chỉ mang tính tuyên bố lý thuyết khi các cường quốc có phiếu phủ quyết đều lồng ghép quan điểm chính trị của mình vào mỗi hành động. Cho dù trước đó nhân dịp kỷ niệm ngày Israel tuyên bố độc lập cùng thảm họa Nagba, Đại hội đồng Liên Hợp Quốc đã tái khẳng định quan điểm rằng luật pháp quốc tế đứng về phía người Palestine, một động thái từng được cho là phản đánh thế cục mới của thế giới nơi Mỹ và phương Tây không còn chi phối hoàn toàn. Tình hình cấp bắt tại Gaza cùng sự bế tắc tại Hội đồng Bảo an đã khiến Tổng Thư ký Liên Hợp Quốc Antonio Guterre phải thốt lên rằng cuộc tấn công tàn bạo của Hamas ngày 7 tháng 10 không tự dưng có và không thể bảo chữa cho sự trừng phạt tập thể với toàn bộ dân tộc Palestine, một lời nhận xét quá chân thành cho người đại diện cao nhất của Liên Hợp Quốc dẫn tới những phản ứng sôi sụp của Israel và các đồng minh. Nguồn gốc xung đột Từ trước khi bùng phát xung đột, cả hai bên của chiến tuyến ngày nay đều đối diện tình thế bế tắc không lối thoát. Sau 3 phần 4 thế kỷ áp dụng nhiều viện pháp khốc liệt, Israel chưa dành thêm những bước chuyển chiến lược tình trạng chiếm đóng, trong khi người dân đất đất này rơi vào tình trạng chia rẽ. Trong vài tháng qua, những người theo tư tưởng phú quốc do Thái, dân Ism, và chủ nghĩa xét lại, nói cách khác là môn đệ cuồng tín của nhà tư tưởng cực đoan do Thái Úc Rainer Jeeb Jabotliskai 1880-1940, và ủng hộ quan điểm dân tộc thượng đẳng, đã nắm được quyền lực tại theo A-V bất chấp sự phản đối của đa phần dân chúng và những cuộc biểu tình dần rộ. Giới thanh niên Israel ngày nay khát vọng được sống trong hòa bình và từ chối cầm súng để đứng cùng quân đội Israel trong những hành động lạm dụng người Ả Rập, cho dù sau những diễn biến gần đây, không ít người trong số họ đã quyết định cầm lấy vũ khí với mục tiêu bảo vệ gia đình và một tổ quốc mà họ không còn quá tin tưởng. Để trình bày rõ bối cảnh, xin được nhắc lại một số khái niệm cơ bản rằng Hebrew là một dân tộc, Do Thái là một tôn giáo, Israel là một nước và chủ nghĩa phục quốc Do Thái, dân Ism là một ý thức hệ hữu khuyên cực đoan, cho dù những khái niệm này trong ngôn ngữ thông thường hay bị giảm thiểu và dùng chung trong khái niệm Do Thái. Cũng cần lưu ý rằng có tới 90% người dân Israel hiện tại không thuộc sắc tộc Hebrew mà là hậu ruệ của người Khá Gia, một dân tộc Trung Á đã cải đạo sang Do Thái vào thế kỷ thứ 7, và chính họ đã đưa dân Ism trở thành hệ tư tưởng chính thức của nhà nước Israel. Một điểm đáng chú ý là trong khi tất cả các nền văn hóa dựa trên tôn giáo độc thần, bao gồm cả Do Thái giáo, đều coi mỗi con người đều bình đẳng trước vị thần tối cao, thì những người theo tư tưởng dân Ism, cũng như một số lưu nhánh cực đoan của đạo hồi và thiên chúa giáo, lại coi mạng sống của những người không chia sẻ cùng tin ngưỡng với họ là không đáng giá. Chính vì vậy, những gì đang diễn ra tại Gaza, dù làm thế giới kinh hoàng, lại không phải là một điều mới mẻ đối với nhà nước theo tư tưởng dân Ism, vì xét cho cùng Israel luôn tồn tại được nhiều sức mạnh. Jabot Timki, người sáng lập ra trường phái dân Ism xét lại còn cực đoan hơn và tác giả của luận thuyết bức tường sắt nền tảng tư tưởng của chính đảng Likud, từng bình luận rằng tinh thần và lương tâm không thể là yếu tố dẫn dắt chính trị và những người theo chủ nghĩa dân Ism phải, chấp nhận thực tế rằng chủ nghĩa cực đoan và sức mạnh là yếu tố quyết định trong thành tựu lực quốc và trụ vững của nhà nước Do Thái. Nhà tư tưởng này không coi chủ nghĩa dân Ism đơn giản là sự trở về của người Do Thái tới tổ quốc tinh thần của họ, mà còn là một phần trong tổng thể quá trình khai sáng văn minh phương Tây đối với phương Đông, và tinh thần thân phương Tây đó đã được chuyển hóa trong thực hành xây dựng nhà nước Do Thái với vị thế đồng minh thường trực và thân thiết của các lực lượng thực dân châu Âu và cường quốc kế thừa, Mỹ, chống lại toàn bộ người Ả Rập ở Trung Đông. Về Palestine, Jabot Linsky từng đưa ra nhận định thẳng thừng, không thể chuyển hóa hòa bình một Palestine ẩn đặt thành Do Thái, vì không bao giờ quá trình thuộc địa hóa một đất nước lại diễn ra với đồng thuận của dân tộc bản địa, những người sẽ chiến đấu quyết liệt chống lại kẻ thực dân. Tất cả dân tộc đó sẽ nhìn đất nước của họ như một tổ ấm quốc gia mà họ phải làm chủ tuyệt đối và sẽ không bao giờ chấp nhận một người chủ khác. Những người Palestine sẽ nhìn Palestine với tình yêu bản năng và nhiệt huyết điển hình như những người Aztec từng ngắm nhìn Mexico và những người thổ dân Su từng ngắm nhìn thảo nguyên của họ. Những người Palestine sẽ đấu tranh với kẻ thực dân chừng nào vẫn còn le lói chút hy vọng có thể tránh được cuộc chinh phục và công cuộc thực dân. Đó là bản chất không thể thay đổi của sự việc. Quá trình thực dân hóa của chúng ta phải được triển khai bằng cách thử thách ý chí của dân tộc bản địa và chỉ có thể tiếp tục dưới tấm khuyên của sức mạnh. Đó là đạo đức của chúng ta, không còn cách nào khác. Chừng nào người Palestine còn hy vọng dù là nhỏ nho nhất, họ sẽ không bao giờ bán đổi hy vọng đó với bất kỳ dụ dỗ béo bở nào. Vì chúng ta không đối diện một tập thể hạ tiện mà là một dân tộc sống lộng, và chẳng có dân tộc nào lại chấp nhận những nhiệm bộ to lớn trong những vấn đề mang tính quyết định như vậy, trừ khi họ không còn một chút hy vọng nào nữa. Xét về hiệu quả thực tiễn, chủ nghĩa dân Ismukwa đã có đóng góp to lớn trong việc tạo dựng và bảo vệ một tổ quốc cho người Do Thái sau hàng nghìn, năm lưu lạc và bị xu đuổi tại nhiều nơi trên thế giới mà vẫn kiên cường tồn tại và bảo tồn các giá trị của mình, đặc biệt khi đất nước Israel ra đời và phát triển ngay trong môi trường đầy thù địch với mình từ thế giới Ả Rập và cộng đồng Hồi giáo. Nhưng như đã nói, do chưa bao giờ hướng tới việc tìm cách giảm bớt hay triệt tiêu những thù hận trên đời đó, thậm chí còn tô đậm thêm, tư tưởng dân Ismukwa sẽ không bao giờ là lối thoát mang lại hòa bình cho vùng đất Palestine lịch sử nói riêng và Trung Đông nói chung. Cho dù là hệ tư tưởng của nhà đất Do Thái, nhưng sẽ là nhầm lẫn lớn nếu cho rằng dân Ismukwa là tư tưởng chung của toàn bộ người Israel hay những người theo đạo Do Thái. Marek Edelman, sĩ quan duy nhất còn sống sót từ cuộc phá vây Warsaw, Warsaw Ghetto Uprising, huyền thoại nơi hàng nghìn chiến binh Ba Lan gốc Do Thái đã kiên cường và ảnh dũng chống trọi cuộc bao vây khốc liệt của phát siết Đức với tinh thần hy sinh tới người cuối cùng và sau đó vùng dậy phá vây, khung đa tiến của Hồng quân Liên Xô đã từng lên án dân Ismukwa là hệ tư tưởng phân biệt chủng tộc được sử dụng để cướp đất của người Palestine. Ông đã ủng hộ cuộc đấu tranh vũ trang của người Palestine với quan điểm là người Do Thái có nghĩa là luôn ở phía những người bị áp bức, không phải ở phía kẻ áp bức, đồng thời phản đối việc Israel chiếm đoạt lịch sử về cuộc thảm sát Holocaust và cuộc phá vây Warsaw để bào chữa cho những hành động của mình với người Palestine khi nhận định lịch sử thuộc về tất cả mọi người và tất cả những người bị áp bức, bao gồm người Palestine, đều có quyền đấu tranh cho công bằng, phẩm giá và tự do. Trong khi vẫn tuyên truyền về cuộc phá vây Warsaw như thành tích lịch sử của mình, nhà nước Israel lại coi Edelman, thủ lĩnh duy nhất còn sống sót và anh hùng thực sự từ cuộc kháng chiến kinh nghiệm đó, như một kẻ tâm thần lập dị, và ông đã từ chối trở về tổ quốc tinh thần để ở lại Palestine tới trọn đời. Nhà chế thọc Israel Yisrael Lebowitz, người từng được gọi là lương tâm của Israel, cũng từng lên tiếng cảnh báo rằng nếu Israel không tách biệt giáo hội do thái với nhà nước, họ sẽ tạo ra một dạng nhà nước thần quyền tha hóa bóp béo chính do thái giáo và biến nó trở thành một giáo phái cực đoan cùng một nhà nước cảnh sát trả đặt mọi giá trị về giáo dục, tự do, tư tưởng và dân chủ thể chế. Về phần mình, từ góc độ pháp lý, những người Palestine đã thành lập một nhà nước của mình, mà hiện giờ đang giữ vị thế quan sát viên tại Liên Hợp Quốc. Khi nhà lãnh đạo lịch sử Jacques Arafat ra đi, ông Mahmoud Abbas được bầu làm tổng thống của nhà nước này. Sau chiến thắng của Hamas trong cuộc bầu cử quốc hội năm 2007, và trước lập trường cưng rắn của phương Tây nhất quyết không công nhận một chính phủ Hamas, người Palestine đã tự đối đầu nhau trong một cuộc đội chiến. Kết quả của cuộc chiến huynh đệ tương tàn đó là phần lãnh thổ bờ Tây nằm dưới quyền của chính phủ Al-Fatah, chính đảng Thế tục do Jacques Arafat sáng lập nhưng hiện tại Mahmoud Abbas và cộng sự thân cận nhất của mình đang nhận ngân sách từ Mỹ, Liên minh châu Âu và thậm chí từ chính. Israel, trong khi giải Gaza nằm dưới quyền quản lý của Hamas, chi nhánh tại Palestine của tổ chức Anh em Hồi giáo. Những người cầm quyền tại Gaza trên thực tế không xem đạo hồi là một hình thức tinh thần mà là một vũ khí chinh phục, và nhận ngân sách chủ yếu từ Anh, Qatar, Israel, Thổ Nhĩ Kỳ, Iran và Liên minh châu Âu. Hai phe phái đối địch của Palestine đã đóng băng các cuộc bầu cử mới suốt hơn 16 năm qua, và các lãnh đạo của cả hai phe có cuộc sống xa hoa tương phản với điều kiện khốn khó của đa phần được Anh tài trợ và nhận được sự ủng hộ của cơ quan mật vụ Israel. Những người mong muốn sử dụng tổ chức này làm suy yếu phong trào dân tộc chủ nghĩa Thế tục do Jacques Arafat sáng lập và dẫn dắt. Israel sau đó sát hại thủ lĩnh tôn giáo của Hamas, Tổng trưởng Yassin, và rồi lại sử dụng Hamas để loại bỏ các lãnh đạo của phong trào kháng chiến Palestine theo đường lối Marxist. Tại Syria, các chiến binh Hamas, theo chỉ đạo gián tiết của cơ quan mô sát của Israel, và các phần tử thánh chiến Hồi giáo của Al-Qaeda năm 2012 đã tấn công vào trại tị nạn Nga-Buk của người Palestine trong giai đoạn đầu của cuộc đội chiến tại quốc gia Trung Nông này. Và rồi sau đó Hamas lại chiến đấu, cho tới tận ngày nay, chống lại Israel, đồng minh của họ trước đây. Những mối quan hệ giữa Hamas, Qatar, Iran và Israel là phức tạp và hay thay đổi theo hoàn cảnh và lợi ích mà mỗi bên theo đuổi. Hamas và Qatar duy trì một mối quan hệ chặt chẽ từ nhiều năm qua, dựa trên sự tương đồng về tư tưởng tôn giáo và hỗ trợ tài chính. Qatar là một trong những nước tài trợ chính cho Hamas, cung cấp dân sách cho lực lượng này trả lương công chức, tái thiết cơ sở hạ tầng và xoa dịu khủng hoảng nhân đạo tại Gaza, đồng thời cũng cho phép một số lãnh đạo của Hamas được cư trú trong lãnh thổ. Qatar luôn khẳng định sự hỗ trợ của mình cho Hamas có mục đích nhân đạo và ngoại giao, và rằng họ nỗ lực tạo điều kiện cho một giải pháp hòa bình cho xung đột Palestine-Israel. Tuy nhiên, một số nước Ả Rập, như Ai Cập, Ả Rập-Xê Út và các tiểu vương quốc Ả Rập cáo buộc Qatar, trong tham vọng mở rộng ảnh hưởng tại khu vực nhờ tiềm lực tài chính hùng mạnh của mình, cũng hỗ trợ chủ nghĩa khủng bố và gây nguy hại cho sự ổn định của khu vực. Quan hệ giữa Hamas với Iran lại căng thẳng và biến động hơn, cho dù thường bị thổi phòng trên truyền dông quốc tế. Iran là một trong những nhà cung cấp vũ khí và huấn luyện quân sự quan trọng của Hamas, cũng như hỗ trợ chính trị và truyền thông. Và Tehran coi Hamas như một đồng minh chiến lược trong cuộc đối đầu với kẻ thù Israel và một nhân tố gây sức ép trong thương lượng với phương Tây về chương trình hạt nhân của mình. Tuy nhiên, hai bên, vốn thuộc hai dòng Hồi giáo khác nhau, đã có những thời khắc lạnh nhạt và thiếu tin tưởng, đặc biệt kể từ khi nổ ra cuộc đội chiến tại Syria năm 2011. Hamas từ chối hỗ trợ Tổng thống al-Assad, đồng minh của Iran, và lựa chọn lập trường trung lập và có lúc nghiêng về phe đối lập Syria. Điều này khiến Iran nổi giận và từng cất giảm viện trợ kinh tế và quân sự cho Hamas, và quan hệ giữa hai bên chỉ khôi phục phần nào trong vài năm gần đây qua vận động trung gian của nhóm Hezbollah tại Liban. Quan hệ giữa Qatar và Israel mang tính thực dụng và kín đáo, dựa trên lợi ích chung trong việc mở rộng hợp tác khu vực. Dù không có quan hệ ngoại giao chính thức, hai bên vẫn có những kênh tiếp xúc tùy thời điểm và hợp tác trong một số lĩnh vực cụ thể. Qatar cũng đóng vai trò trung gian giữa Israel và Hamas mỗi khi có cơ hội giảm căng thẳng và đàm phán, và coi đây là một trong những nhiệm vụ ngoại giao của mình. Xét về mặt cá nhân, Mohammed Ibb, tư lệnh của cuộc tấn công vừa qua của Hamas và một trong thủ lĩnh của phong trào này được nhắc tới nhiều nhất thời gian qua, được biết tới như người sáng lập các biệt đội al-Qassam, và cũng như những thành viên khác của anh em Hồi giáo, nhân vật này cũng mang tư tưởng thượng đẳng Hồi giáo. Các biệt đội mà Ibb sáng lập vang tên của Iran Jinn al-Qassam, mùa 1882 đến 1935, người từng chống lại chế độ thực dân Pháp tại Liban và thực dân Anh tại Palestine. Dù cũng theo đuổi chủ nghĩa bài do thái, nhưng Iran Jinn al-Qassam không liên quan tới nhà thần học kinh điển của Jerusalem, Amin al-Husseini, một đồng minh của Pháp sĩ Đức. Năm 2010, Mohammed Ibb từng viết, những biệt đội Iran Jinn al-Qassam được chuẩn bị tốt hơn để tiếp tục con đường riêng biệt của chúng ta, nơi không có lựa chọn thứ hai, và đó là con đường thánh chiến Hồi giáo, di ha, và đấu tranh chống lại những kẻ thù của dân tộc và nhân loại Hồi giáo. Chúng ta nói với những kẻ thù mình rằng chúng đang đi trên con đường dẫn tới sự diệt vong, gia quan, và Palestine sẽ vẫn là của chúng ta, bao gồm cả An Kert, Jerusalem, An-Aksa, Thánh Đường, những thành phố và các thị trấn biển, địa Trung Hải, con sông Thiêng, Giọc Đan. Dù được truyền thông quốc tế tô vẽ, Mohammed Ibb trên thực tế không phải một nhà quân sự thực thụ mà là một chuyên gia về bắt cóc con tin, và đây thường là mục tiêu hành động của nhân vật này chứ không phải là giải phóng Palestine. Về phía Al-Fatah, trong khi sức khỏe của Tổng thống Mahmud Abbas ngày càng suy yếu, chính đảng này bị chia rẽ về quân sự thành ba nhánh khác nhau, nhánh của Fatih Abu Al-Aqdad, lãnh đạp an ninh quốc gia, nhánh của Mohammed Abdei Hamid Issa, biệt danh Lino, người đứng đầu nhóm Kifa Al-Mutsala, đấu tranh vũ trang, thuộc về trao lưu của Mohammed Đa Lan người từng đứng đầu ngành tình báo Palestine và thực hiện ám sát lãnh tụ giáp sơ Arafat và hiện được các tiểu vương quốc Ả Lập Thống Nhất, UAE, hậu thuẫn. Và nhánh của Mauer Mark A, nhân vật gần gũi nhất với Hamas, Qatar, Thổ Nhĩ Kỳ và Iran, và từng là lãnh đạo quân sự của Al-Fatah. Tháng 9 vừa qua, ba nhóm này đã phối hợp cùng nhau đối phó các phần tử Hồi giáo thuộc ba tổ chức là Hamas, dân địa El Cham và An Chabab al-Muslim, hai nhánh Jiha đang sát cánh củng. NATO và Israel tham gia các hoạt động vũ trang tại Syria nhằm lật đổ chính phủ nước này. Những cuộc đối đầu này trở thành các cuộc giao tranh đậm máu tại trại tị nạn người Palestine tại Ain el-Heilu, nguyên nam Libang. Ban đầu, các nhà quan sát cho rằng cuộc đọa sức này cũng tương tự như các cuộc đụng độ năm 2007 tại Nara el-Beit, nguyên bắc Libang, trước khi nhận ra rằng trên thực tế chúng liên quan tới tình trạng sức khỏe suy yếu của Mahmoud Abbas. Từ 75 năm qua, các chính phủ kế tiếp nhau của Israel đã làm mọi việc để chống lại việc công nhận quyền bình đẳng giữa người Do Thái và người Ả Rập. Kể từ lời kêu gọi Geneva, Israel đã thúc đẩy giải pháp hai nhà nước. Nói cách khác là kế hoạch thực dân vào futchot của ngài William Peel, một kế hoạch mà người Anh chưa bao giờ áp đặt được cả trên thực địa vào năm 1937 lẫn tại Liên Hợp Quốc vào năm 1948. Chỉ có những người Marxist trong mặt trận nhân dân giải phóng Palestine, PFLP, vẫn còn theo đuổi gần như trong vô vọng đề xuất nhà nước duy nhất cho cả người Israel và Palestine, nơi mỗi người dân đều có phiếu bầu bình đẳng. Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu, trước điều mà ông coi là cuộc xâm lược của người Palestine cho dù từ quan điểm của người Palestine thì đây chỉ là hành động quay về nhà, đã đưa ra lời cam đoan về một chiến thắng. Thế nhưng, chiến thắng đó chính xác sẽ là gì? Tiêu diệt tất cả những chiến binh Hamas ngày hôm nay sẽ không giải quyết được 75 năm bất công, và những người con của những người ngã xuống sẽ lại tiếp tục cầm lấy bó nuốt của cha anh, như những người hôm nay kế tục từ thế hệ trước của mình. Về phân mình, giới lãnh đạo Hamas đã kêu gọi tất cả những người Palestine đang tị nạn tại nước ngoài, tất cả người Ả Rập và tất cả người Hồi giáo đoàn kết với cuộc đấu tranh của họ. Khi nói tới người Palestine đang tị nạn tại nước ngoài là nói tới đa phần dân số Jordan và một phần đáng kể dân số Liban. Khi nói tới toàn bộ người Ả Rập, ở đây là nói tới Hezbollah tại Liban và Syria, hai lực lượng đã thiết lập quan hệ với Hamas, còn những người Hồi giáo, ở đây là nhắm tới Iran và Thổ Nhĩ Kỳ. Tới nay, mới có một vài nhóm kháng chiến tại bờ Tây và Tổ chức Thánh chiến Hồi giáo, một bộ mặt khác của Iran, đáp lại lời kêu gọi đó, trong khi Thổ Nhĩ Kỳ kêu gọi đã tới lúc áp dụng toàn bộ các nghị quyết của Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc về Palestine. Nhật báo Wall Street Journal của Mỹ và điều phương tiện truyền thông phương Tây khác đều khẳng định Iran điều khiển Hamas, nhưng sự thật liệu có phải vậy? Lời khẳng định đó đã bỏ qua thực tế rằng người sáng lập của tổ chức anh em Hồi giáo, Hassan El-Banna, và người sáng lập ra Cộng hòa Hồi giáo Iran, ố đại giáo chủ Khomeini, từng đi tới một thỏa thuận lịch sử qua đó thiết lập những khu vực ảnh hưởng riêng Việt trong thế giới Hồi giáo và cam kết không can thiệp sâu vào khu vực ảnh hưởng của đối phương. Tehran thường xuyên bày tỏ sự ủng hộ đối với sự nghiệp của người Palestine, nhưng di ha là hình thức hành động cụ thể duy nhất của họ tại mảnh đất này. Những lãnh đạo lịch sử của Hamas hiện đang sống tại Thổ Nhĩ Kỳ và được cơ quan hợp vụ đất này bảo vệ. Và chính Ankara có lẽ mới là bên định hướng Hamas và chiến dịch bão tát Al-Aqsa vừa qua. Ngay mùng 8 tháng 10, trong lễ khánh thành một nhà thờ chinh thống giáo dòng Syria, Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan đã đưa ra tuyên bố với giọng điệu hết sức nhẹ nhàng, tạo dựng sự bình yên, hòa bình lâu dài và ổn định tại khu vực thông qua giải pháp cho vấn đề Palestine theo luật pháp quốc tế là ưu tiên tuyệt đối của chúng tôi trong những đối thoại với các nhà lãnh đạo các quốc gia khác. Thật không may, những người Palestine và Israel, cũng như toàn bộ khu vực, đang phải trả giá cho việc chỉ hoãn công lý. Thêm dầu vào lửa không mang lại lợi ích cho ai, đặc biệt là thường dân ở cả hai bên. Thổ Nhĩ Kỳ sẵn sàng đóng góp, với khả năng tối đa của mình, cho việc chấm dứt chiến sự sớm nhất có thể và xoa dịu tình trạng căng thẳng mà các vụ việc vừa qua đã gây ra. Ankara đã lựa chọn việc bung ra một cuộc chiến mới ngay sau khi hồi kết của cái gọi là Cộng hòa Aksak và Nagorno-Karabakh hoàn toàn thuộc về Arab-Baysan, trong khi vẫn gửi khí tài quân sự tới Nga, đùa cợt các biện pháp cưỡng ép đơn phương của Mỹ. Điều này mang lại cảm giác dường như các nhà vại giao Thổ Nhĩ Kỳ đã không còn e sợ Washington, mất chấp Mỹ đã từng cố sát hại Tổng thống Erdogan với cuộc đảo chính bất thành năm 2016. Một khi chiến dịch hiện tại kết thúc, rất có thể Thổ Nhĩ Kỳ sẽ bắt đầu một chiến dịch khác nhắm vào người cân tại Syria và Iraq. Nếu Hezbollah bước vào sân khấu chiến sự, Israel sẽ khó lòng chống đỡ được thế công từ hai phía và chỉ có thể tồn tại nhờ viện trợ quân sự của Mỹ. Thế nhưng dư luận công chung Mỹ không còn ủng hộ Israel rộng rãi như trước đây, trong khi Lầu Nam Góc đang thiếu hụt vũ khí, một trong những hệ quả từ cuộc chiến tại Ukraine. Do không thể sản xuất kịp đạn dược cho đồng minh Ukraine của mình, trước đó Mỹ từng phải vét từ những dự trữ đặt tại Israel. Trong những giờ xung đột đầu tiên, Hezbollah có mắt dốc kết vào giải C3, phần lãnh thổ Liban đang bị Israel tranh chấp, và những ngày sau đó vẫn tiếp tục đã pháo để bày tỏ sự ủng hộ với cuộc kháng chiến Palestine, theo lập luận đoàn kết các bật trận. Nhưng lực lượng này vẫn không tham chiến vì bản thân họ cũng không hoàn toàn tin tưởng Hamas, lực lượng mà họ có thời điểm phải đối đầu tại Syria và không cùng chia sẻ một hệ tư tưởng Hồi giáo. Tất cả các nhà lãnh đạo phương Tây đều đưa ra những tuyên bố mạnh mẽ và cương quyết lên án các hành động khủng bố của Hamas và khẳng định ủng hộ Israel. Cũng chính giới lãnh đạo phương Tây đó trong quá khứ đã không làm gì để giải quyết những bất công tại Palestine và bảo vệ những lập trường nguyên tắc mà giờ đây họ đang lớn tiếng viện dẫn. Và cả lần này, mọi dấu hiệu đều cho thấy họ cũng sẽ chẳng làm gì theo hướng đi đó. Trong khi đó, Nga và Trung Quốc đều cố tỏ thái độ trung lập, khi không ủng hộ công khai lập luận của Israel hay Palestine, mà chỉ tập trung vào hướng kêu gọi tuân thủ luật pháp quốc tế. Thật khó để coi Moscow và Bắc Kinh là những người cổ sứ nhiệt thành hay hình ngẫu về tuân thủ luật pháp quốc tế, và những tuyên bố như vậy trong trường hợp này chỉ là một lựa chọn khác với lập trường và trật tự mà phương Tây muốn duy trì. Thế giới đang đối diện tình trạng trong đó tất cả các tác nhân, theo cách này hay cách khác, đều đã và sẽ còn bóp nghẹt bất kỳ lối thoát khả thi nào thực sự có thể mang lại hòa bình cho Trung Âu. Điều sẽ khiến cho một cuộc tắm máu nữa là không thể tránh khỏi trước khi một giải pháp rất có thể là tạ bợ và nửa vời khác được đưa ra.