VNV podcast #06 - Podcast 2022-05 Empack - Sanne Westra

The podcast episode discusses the topic of sustainability in the packaging industry. It features a conversation about the effects of sustainability in packaging and a new legislation on single-use plastics. The guest speaker, Sanne Westra from the Ministry of Infrastructure and Water Management, talks about the importance of reducing disposable plastics and the measures being taken to achieve this goal. The regulations focus on reducing waste and promoting reusable packaging, with specific rules for disposable cups and food containers. The aim is to shift towards a new norm of less waste and more reuse. The regulations will be implemented gradually, starting from July 2023 for on-the-go consumption and January 2024 for on-site consumption. Welkom bij de podcast Verpakker en Verpakker aflevering 6. Een podcast van de Vereniging Nederlandse Verpakkingskundigen over duurzaamheid in roerige tijden. Samen met ICVS heeft de VNV op de MPAC 2022 een rondetafelgesprek georganiseerd waarbij een aantal interessante sprekers zijn uitgeroepen om te spreken over de effecten van duurzaamheid in de wereld van verpakkingen. Aanvullend wordt er, onder leiding van Ton Knipscheer, met deze sprekers, Maxa Keuhenhoff van het KJTV en de mensen in de zaal, gediscussieerd over de uitdagingen en de oplossingen. Deze aflevering spreekt Sanne Westra van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat over een nieuwe wetgeving op single-use plastics in 2023 en 2024. We hebben nu op het laatste moment een nieuwe sprekster ingevlogen gekregen, hartstikke goed, Sanne Westra van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, als ik het goed zeg. Sanne gaat ons iets vertellen over SUP's, oftewel single-use packaging, hoop ik, en niet alleen single-use plastics. Het woord is aan Sanne. Goedemiddag allemaal, mijn naam is dus inderdaad Sanne Westra en ik ben beleidsmedewerker bij het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat. Zoals je kan zien maak ik beleid op het onderwerp wegwerpplastics. De noodzaak van beleid op wegwerpplastics is natuurlijk door de vorige sprekers zojuist al heel goed verwoord en dat geeft mij ook elke keer weer echt de urgentie van waarom het zo belangrijk is om zelfvaart te maken met stappen in beleid. Uiteraard wordt er voor oplossingen naar de markt gekeken, maar ook wet- en regelgeving moet natuurlijk ook bijdragen aan duurzame oplossingen waar we de toekomst mee in kunnen. Ik werk zelf aan de richtlijn single-use plastics, een Europese richtlijn die al regels heeft opgesteld die lidstaten moeten implementeren om het gebruik van wegwerpplastics te verminderen. Een groot deel van die maatregelen zijn eigenlijk vorig jaar al geïmplementeerd in de Nationale Wetgeving. We hebben vast allemaal al gehoord en gezien en gemerkt dat er geen plastic wegwerp worden en plastic wegwerpbestek meer gebruiken. Plastic rietjes zijn al verboden en zo nog enkele andere producten. Markeringen op bepaalde verpakkingen, die zie je ook terug, waarop staat wat er plastics in zit omdat het voor de consument tot lang niet altijd duidelijk is en dat het daarmee dus ook dus zeker niet in het milieu thuishoort. Die regelgeving is tot stand gekomen omdat ook maatschappelijk natuurlijk de urgentie echt wel duidelijk voelbaar was en de Europese Commissie heeft toen gekeken van waar bestaat nou de plastic afval eigenlijk voornamelijk uit en is zo tot een eigenlijk een top 10 gekomen van plastic wegwerpproducten die het meest voorkwamen op Europese stranden en wat het grootste deel uitmaakte, zo'n 86 procent van al het wegwerpplastic dat gevonden werd. Dus dat is eigenlijk, staat samengevat in het plaatje qua producten waar dus regelgeving voor is. Plus ook nog vistuig, want 26 procent van het plastics in zee is ook vistuig gerelateerd. Ja, ze zijn hard bezig om in elk geval dit deel van kunststoffen dat in het milieu terecht komt aan te pakken met passende maatregelen. Nou, ik vond het heel erg leuk dat ik hier wat kon komen te vertellen, zo last minute, omdat we vorige week hebben nog een laatste stukje ook van deze regelgeving gepubliceerd in de ministeriële regeling. Wellicht hebben we daar wat in over voorbij zien komen in de kranten of het journaal, namelijk dat de koffiebekers worden verboden. Straks op kantoor gaan we weer terug naar de koffiemok en ook op andere plekken of andere voedselverpakkingen is het de bedoeling dat we helemaal overgaan op herbruikbaar. Dus het gebruik van disposal, het gemak van wegwerp, dat willen we eigenlijk een half toeroepen. Daar waar het mogelijk is, namelijk wanneer je consumptie ter plekke gewoon opeet in een kantine of in een restaurant, vinden we dat het gewoon echt mogelijk is om over te gaan op op herbruikbaar. Ik ga zo nog even verder inzoomen op de regels die we die we hebben opgesteld. Maar ik dacht, ja, toch even goed om ook dit plaatje te laten zien. Het is in de media ook heel goed opgepakt, dus ook daar zie je dat eigenlijk de samenleving er echt wel klaar voor is om toch wat strenger op te gaan treden tegen het gebruik en overmatige gebruik, want dat is het toch eigenlijk wel van van plastics. Dit stukje regelgeving waar ik jullie nu zo meteen in mee ga nemen, gaat even heel specifiek over wegwerpbekers en voedselverpakkingen. We hebben voedselverpakkingen, weer een stukje daarvan, namelijk niet alle voedselverpakkingen, maar eigenlijk alleen de containers, dus bakjes, waar je direct je maaltijd uit kan eten of waar anderszins je eten in is verpakt. Dus niet alle voedselverpakkingen vallen hieronder, maar wel dat stukje wat je ook vaak meeneemt onderweg en wat dus daardoor ook gevoelig is om zwerfafval te worden. Dat is ook het hele doel van deze regelgeving, dat we uiteindelijk naar minder zwerfafval of minder plastics in het zwerfafval gaan. Het doel van de regels is minder wegwerp, meer hergebruik. Volgens mij is dat ook eigenlijk de meest logische oplossing waar we met z'n allen naartoe moeten. We hebben net gezien dat wegwerp eigenlijk als oplossing werd gezien en echt aan de samenleving is aangereikt als heilige graal. Nou, nu willen we eigenlijk daar weer vanaf. We willen naar een nieuwe norm, ook voor consumenten en zeker ook ondernemers, dat je weer gaat nadenken over van ja, hoe kan je nou op een andere manier je product ook aanbieden in plaats van indisposables. We hebben net de cijfers weer gezien. Er is niet eens een voorstelling van te maken van hoe groot die afvalberg uiteindelijk is. Voor dit type verpakkingen weten we dat het in elk geval om 7 miljard producten per jaar gaat. En dat is alleen al in Nederland. En omgerekend is dat 19 miljoen stuks per dag. Nou, dat zijn ook aantallen waarvan je denkt van dat moeten we toch met elkaar naar beneden kunnen brengen. Dat is dus ook de opgave die we hebben gekregen als Nederland en alle andere lidstaten in Europa. In de richtlijn staat alleen dat we tot een reductie moeten komen in het gebruik van deze producten. Wegwerppekers en voedselverpakkingen waar dus kunststof in verwerkt zit. En hoe we dat doen, dat mogen lidstaten dus zelf maar uitvogelen. We kijken dus ook om ons heen wat andere lidstaten daarin natuurlijk doen. En we gaan meten in het jaar 2026 ten opzichte van het jaar 2022. Dus dit jaar is het basisjaar waarop gemonitord wordt. Nou, neem ik u even kort mee. Wat hebben we bedacht qua maatregelen? En daar is een heel proces aan vooraf gegaan. We hebben met een heleboel stakeholders gesproken in verschillende sectoren, evenementen, brands, catering, horeca, onderwijssectoren, grote bedrijven, noem maar op. Dit zijn nou voor het type maatregelen wat we kunnen doen, wettelijk, juridisch. Hoe kunnen we dat het beste inzetten? Daarbij hebben we gezegd, we maken een onderscheid in twee situaties waarin wegwerppekers en kunststofvoedselverpakkingen worden ingezet. Enerzijds wanneer je aan de tafel gaat zitten en als consument meteen je consumptie nuttigt. En de andere categorie is wanneer je besluit om dat onderweg mee te nemen en on the go of thuis je product, je eten of drinken te gaan nuttigen. Dus we maken een onderscheid tussen consumptie ter plaatse of consumptie voor onderweg. Bij consumptie ter plaatse, ik heb net wel eigenlijk verklapt wat we gaan doen, we zeggen wegwerp willen we niet meer. We gaan over naar hergebruik, we kunnen weer terug naar afwassen, wasinstallaties in je organisatie en weer opnieuw gebruiken. We hebben wel ook, naar aanleiding van het stakeholderproces, zijn natuurlijk situaties waarin wegwerp toch nog, misschien niet noodzakelijk is, maar misschien wel toch nog een second best optie. Daarvan hebben we een beperkte uitzondering gemaakt en dat is in situaties wanneer materiaal gebruikt wordt wat wel echt designed is voor recycling, wat echt voedkweefd weer gerecycled kan worden. Op dit moment is dat alleen PET. Dus als je binnen je locatie gebruik maakt van PET en dat ook weer voor minimaal 75% weet in te zamelen voor recycling en dat percentage loopt jaarlijks op tot 90%, dan alleen in dat geval mag je nog gebruik maken van wegwerp wat dan dus eigenlijk recyclbaar is. In alle andere gevallen moet het vervangen worden door herbruikbaar service. Dat is dus de enige categorie. De tweede categorie zie je op het rechterplaatje met de scooter. Dat is dus het afhaal en het bezorgsegment. Daarvan zeggen we, we moeten de gewoonte van dat je disposables gebruikt, moeten we eruit halen. Het is echt bedoeld als een gedragsprikkel ook voor de consument. Het mag niet meer gratis worden verstrekt. Dus net als bij de plastic tasjes, waar we dat inmiddels al gewend zijn. Als je plastic tasjes of je boodschappen meeneemt in een plastic tasje, dan betaal je extra voor dat tasje. Hetzelfde zal straks gelden voor je beker als je je koffie koopt of je hamburger of andere maaltijd. Dan betaal je als je voor wegwerp kiest, daar ook een extra bedrag voor. Daarnaast moet de ondernemer ook voor die consument een herbruikbaar alternatief aanbieden. Dat kan bijvoorbeeld zijn dat actief wordt gepromoot, dat je je eigen beker of bakje meeneemt. Ik ben het zelf inmiddels al helemaal gewend. Het duurt niet zo lang voordat je gewend bent om echt je eigen mokje, je tas mee te nemen. Dus dat is een optie. Of dat de ondernemer zelf een herbruikbaar alternatief aanbiedt. Bijvoorbeeld met een retour systeem. Dus dat je je beker of verpakking weer inlevert en daar weer statiegeld voor krijgt of anderszins. Dan zijn we ook bezig om daar met wat grootschaligere oplossingen te gaan komen. Dus dat zijn eigenlijk de maatregelen die vanaf volgend jaar ingaan. Juli 2023 voor het on-the-go segment. En in januari 2024 moet op alle locaties waar het ter plaatse ook wordt geconsumeerd, de overstap gemaakt zijn naar herbruikbaar. Dus ik dacht, volgens mij zit een mooie gelegenheid om te laten zien dat we op zo'n manier dus ook bezig zijn met de hoeveelheid plastics in te dammen. Natuurlijk ook omdat we dat vanuit Europa ook met elkaar zouden hebben afgesproken. Daarnaast hebben we natuurlijk meer wetgeving. Maar daar ga ik de tijd nu niet aan besteden. Statiegeld voor plastic flesjes, blikjes. Sowieso voor de centenverantwoordelijkheid voor verpakkingen. Over verpakkingenrichtlijn wordt dit jaar nog verder herzien. Dus er worden natuurlijk steeds meer stappen wel gezet. Maar goed, dit is nu weer een stapje in die hele reeks van stappen die natuurlijk nog gezet moeten gaan worden. En we horen natuurlijk ook graag suggesties en ideeën vanuit de markt. Als jullie ideeën hebben waar we vanuit het beleid echt op zouden moeten focussen om die nieuwe stappen te zetten, dan horen we dat natuurlijk graag. Even kort, welke type verpakkingen gaat het over? Het gaat niet alleen over volledige plastics. Ook samengestelde verpakkingen. Dus ook als er een kunststoflaagje in zit of op andere manieren polymeren in het product verwerkt zijn, dan vallen ze onder de definitie kunststofproducten. Dus dan vallen ze onder de nieuwe regels. Dat geldt ook voor bijenbeest, kunststoffen en drinkbekers. Dus in principe is het vrij breed in vrijwel alle eenmalig te gebruiken bekers en verpakkingen. Alternatieven die we zien, zoals ik al zei, bring your own, herbruikbare alternatieven. Er zijn ook al goede start-ups die daar mee bezig zijn. De Billy Cup, Packed Bag bijvoorbeeld. En zo zijn er nog een aantal. We hopen dat dat dus echt een enorme vlucht gaat nemen. En we hopen dat we ook als verpakkingsdeskundigen daarin gaan stappen om daar met z'n allen op te kunnen gaan schalen. We helpen ook mee met onderzoek naar hoe moeten dan de grootschalige wasfaciliteiten eruit zien, zodat je goede wasfaciliteiten door het hele land hebt en een goede retourlogistiek. Want uiteindelijk gaat het wel om een systeemoplossing en moet je niet elke ondernemer het wiel helemaal zelf moeten laten uitvinden. Er is nog wel een alternatief, namelijk producten zonder kunststof. Al zijn ze wel gelimiteerd, omdat er toch al heel snel wel kunststof in verwerkt zit. En uit de eerste presentatie hebben we ook al gehoord dat het wel heel belangrijk is dat er design voor recycling is. En dat is bij die laatste categorie helaas ook nog lang niet altijd het geval. Dus ik hoop dat we daar toch zoveel mogelijk van wegblijven en met z'n allen die stappen durven te zetten naar herbruikbare alternatieven. Ik wou deze even laten zien, de hoeveelheid verpakkingen waar het om gaat. Het aantal zeven miljard noemde ik net al even, verdeeld over dus consumptie ter plaatse en onderweg. Evenementen en festivals vallen hier bijvoorbeeld ook onder. Die staan dan in de linkerkategorie. En daar hebben we dus geprobeerd zo goed mogelijk de maatregelen op af te stemmen. Ja, ik denk dat ik het hierbij laat. Ik kan nog meer erover vertellen, maar volgens mij kunnen we dat ook bewaren voor bij de borrel of anders aan de ronde tafel. Ja, wat ik me altijd een beetje afvraag is bij die ontwikkelingen en dan inderdaad betalen een kwartje per beker enzovoorts en alles. En dan denk ik bij mezelf van, daar komt een geldstroom mee op op gang, om het zomaar te zeggen. En je gaf net aan van nou misschien is de mogelijkheid dat je hem als je hem teruggeeft, dat je je kwartje dan terugkrijgt. Ik vraag me af hoever dat dan werkt. Wat ik me afvraag is dan, en dat is natuurlijk informatie wat ik wel wat vaker mis, is van als we dan, want dat plastic tasje moet je tegenwoordig voor betalen enzovoorts. Maar ik zelf, en ik zit echt heel erg in het vak, ben verpakkingskundige, dus ik ben dan denk ik al veel beter geïnformeerd dan de gemiddelde consument. Ik vraag me wel af van, wat gebeurt er met dat geld? Wie krijgt dat en wat gebeurt daarmee? Want daar moet een significant geldstroom onder gaan zitten. En daar hoor je eigenlijk verder niets van. En ik denk dat dat ook een beetje een omwisseling misschien wel is. Kan jij daar wat van zijn? Of weet jij daar wat van? Ja, ik weet nu niet wat precies met dat geld gebeurt. Wel dat daar een hele grote winstmarschal zit van kostprijs voor een plastic tasje ten opzichte van wat de consument daarvoor betaalt uiteraard. Hier met deze regelgeving voor bekers en de voedselverpakkingen, gaan we wel heel uitdrukkelijk in de communicatie ook aangeven dat het bedoeld is dat dat juist wordt ingezet om ook die herbruikbare alternatieven op te schalen. Dus het geld gaat gewoon terug naar de ondernemer. Dus er komt geen hefting. Het is ook niet dat het naar een bepaald fonds gaat. Dat was belastingtechnisch ook allemaal veel te ingewikkeld. En dit wilden we toch wat sneller inzetten dan dat we moesten wachten op de belastingdienst. Dus we gaan echt aanmoedigen om alle ondernemers dit echt in te zetten voor herbruikbare oplossingen. En de praktijk moet uitwijzen of dat inderdaad zo wordt ingezet. Tegelijkertijd hadden we natuurlijk ook te maken dat we deze regels maken voor horeca, ondernemers, festivals en dergelijke. En die komen natuurlijk al uit een best wel zware periode. Dus om ze meteen ook echt tot hele grote investeringen te dwingen, dat ging ook een stap te ver. Dus we hopen dat dit een mooie tussenoplossing is te krijgen, een geldstroom. Maar er wordt ook wat van hun gevraagd, namelijk herbruikbare oplossingen. Dus we hopen dat dat elkaar dus wel goed eigenlijk nivelleert. Maar de praktijk moet het uitwijzen. Ik denk dat we op een aantal festivals in de ver verleden, toen we nog naar festivals gingen, toen werden we op festivals ook al met statische geld en deposits gewerkt. Als je tien dekeltjes inleverde, kreeg je een biertje of een colaatje gratis. En daar zag je altijd de jonge luiden mee rondlopen. Dus ik denk dat we misschien naar zoiets toe moeten, dat je het ook een beetje in de volking krijgt. Ja, festivals zijn al heel ver daarin hoor. Die hebben ook echt wel goede retoursystemen. Dat is dus de omgeving waar dat denk ik al werkt. En daar is het logisch. Maar in het hele bredere kader is dat nog wel een missie vind ik. Ik denk dat je dat ook kunt gebruiken, om dat stuk bewustwording en het feit dat het netto effect. Want uiteindelijk heeft iedereen op een gegeven moment van ja, shit, moet ik daar wel even voor gaan betalen. Maar uiteindelijk doe je dat. Want als je dus in de winkel staat en je hebt je tasje niet bij en de plastic tasje kost een dubbeltje, dan laat je de tasje niet voor. Maar dan denk ik dat als je daar wat meer informatie voorsprijdt en in het brede kader, al langer, mis ik dat eigenlijk een beetje. Dat is eigenlijk een beetje mijn opmerking. Ja, maar we gaan dat wel heel duidelijk meenemen vanaf nu naar het moment toe dat de regels ingaan. Prima, dankjewel. We moeten ergens beginnen. Vraag aan Sanne. Ik las in de Kamerbrief over het verbod op plastic single-use afval of single-use producten, zou ik maar zeggen. Dat gezondheidszorg en gevangeniswezen daarvan uitgezonderd zijn. Kun je dat nog eens toelichten, wat daar de gedachte bij is? Ja, klopt. De gezondheidsinstellingen die zijn uitgezonderd vanwege toch ook wel hygiëne. Op dit moment was dat gewoon nog te vroeg. We hebben natuurlijk een overleg geweest met de sector om over te gaan op een totaalverbod. Dat kan te maken met kruisbesmettingen als je overgaat op reusable en dergelijke. Het kan wel, er zijn ziekenhuizen die het doen, maar dat vergt gewoon nog echt wat meer voorbereidingstijd. Ondertussen wordt daar wel aan gewerkt, vanuit Green Deal duurzame zorg bijvoorbeeld. Zeker de artsen en verpleegsters willen natuurlijk heel graag af van al het single-use. Dus daar moeten hele stappen gezet worden. We vonden alleen deze wetgeving daar niet geschikt voor. Dus dat doen we dan op andere manieren. En om ze niet op hetzelfde moment als het verplichte over te gaan op erbruikbaar, omdat dat toch ook weer voor risico's voor patiënten kan opleveren. Gesloten inrichtingen, ook veiligheidsaspect. Je wil niet dat mensen in een woede-uitbarsting met een porseleinenbord of een stenenbord elkaar uit de lijst gaan om even beelden te verwoorden. Dus daar hebben we gezegd, vanuit veiligheidsoverwegingen worden die nu uitgesloten. En dat zijn ook de enigen die worden uitgesloten. Voor de rest gaan we in heel Nederland over op erbruikbaar. Nog één aansluitende vraag in verband met de SUP-directive, specifiek over de term maaltijdverpakking. Uit de presentatie begrijp ik dat het enkel gaat over verpakkingen die ingezet worden in de horeca. Maar met enige interpretatie kan bijvoorbeeld een maaltijdsalade die gekocht werd in de supermarkt ook gezien worden als een maaltijdverpakking. En ook in België lag dat tijdelijk op tafel om ook daarop een ban in te voeren. Is het iets die er effectief nog steeds aan te komen? Of is dat louter een probleem van interpretatie en dus misschien een gap in de communicatie van die wetgeving? Ja, ook de maaltijdsaladebak in de supermarkt valt onder deze regelgeving. Alleen daar hebben we best wel mee zitten worstelen. Dus de regel die daar nu geldt is dat het ook niet gratis gesprekt mag worden. Alleen het alternatief, we zeggen dat alleen maaltijden die ter plekke worden bereid, daar moet ook een erbruikbaar alternatief voor zijn. Dus dat je met je eigen bak of een bak van degene die het klaarmaakt een erbruikbare alternatief kan, het eten mee kan nemen. In de supermarkt gaat dat natuurlijk niet, want je gaat niet je salade overgooien op je eigen broodbak. Dus daar hebben we alleen dat het niet gratis gesprekt mag worden, ook om een level playing field te creëren met juist horeca en andere gelegenheden. Alleen hebben we nog niet daar het erbruikbare alternatief wat daar wordt opgelegd. Ik vermoed eigenlijk wel dat daar nog wel een volle regelgeving gaat komen. Misschien vergelijkbaar met Frankrijk, dat we gaan kijken naar bepaalde oppervlaktes wat ingericht moet worden voor hergebruik. Maar dat past alleen niet in deze regelgeving. Dus dat wordt dan een vervolgstap nog. Maar ook die maaltijdsaladebakken in de detailhandel die vallen eronder. Ook bakjes met nootjes, groente, fruit, eenpersoonsporties, ijs of yoghurt. Dat valt allemaal onder deze regels. Dus in principe worden die in de toekomst zo onduurder om het gebruik daarvan af te raden. En ook dus daarmee klanten plus de levensmiddelindustrie te stimuleren om echt wel met die herbruikbare oplossingen te komen. Om daar de klanten in te voorzien. Oké, bedankt. Goed, dan willen we nu gaan afronden. Bedankt voor jullie tijd en bedankt voor jullie expertise. Dank jullie wel. We hopen dat u heeft genoten van deze podcast en dat u deze niet verder verspreidt op sociale media en andere platforms buiten de VNV. Zo kunnen we namelijk onze leden op een vertrouwelijke manier blijven verbinden. Mijn naam is Jeroen Jong en namens de VNV-redactie en de organisatie van deze Ronde Tafel, tot de volgende keer.